In het onderwijs toetsen we omdat ze inzicht geven in: Wat de leerling als beheerst en nog moet leren; Of de instructie en het aanbod effectief zijn; Hoe de leerling presteert ten opzichte van zichzelf, de groep en het landelijke gemiddelde. Echter geven resultaten van (gestandaardiseerde) toetsen bij nieuwkomers vaak een vertekend beeld, omdat zij de Nederlandse taal nog aan het leren zijn (duurt ca. 5 jaar). Daarom is er passend en/of aanpassen van de toetsen soms nodig. Daarover meer informatie bij de verschillende rode vragen.

Je kan op verschillende manieren toetsen.

• Summatieve toetsen: beoordelen prestaties (cijfers/niveaus);
• Formatieve toetsen: verbeteren leerproces (feedback);
• Methodegebonden toetsen: sluiten aan bij aangeboden lesstof;
• Methode-onafhankelijke toetsen: geven inzicht in niveau t.o.v. leeftijdsgenoten.

Passend toetsen betekent: afstemmen op het niveau waarop de leerling lesstof kreeg. Bijvoorbeeld: De leerling kreeg spelling op midden groep 4-niveau en rekenen tot eind groep 6. Dan gebruik je voor spelling toets M4 en voor rekenen toets E6.

Nee, volgens de toetsinstructie mag dat niet. Maar om zicht te krijgen op de ontwikkeling kan het helpen om aanpassingen en/of hulpmiddelen in te zetten bij toetsen. Je wilt een objectief beeld van de leergroei en het leertempo van de leerling. Ga vooraf na welke vaardigheden je wilt toetsen en welke vergelijking je wilt maken ten opzichte van de vorige afname. Leg dit vast in beleid.

Nee, in de toetsinstructies is niet opgenomen dat je de toets bij nieuwkomers mag voorlezen. Let op: zie de FAQ ‘Mogen bij toetsen hulpmiddelen worden gebruikt?’

Nee, in de toetsinstructie is niet opgenomen dat je de toets bij nieuwkomers, die de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen, mag vertalen. Let op: zie de FAQ ‘Mogen bij toetsen hulpmiddelen worden gebruikt?’

In de handleiding van toetsen staat niet welke aanpassingen mogen worden gedaan voor nieuwkomers wanneer zij de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen. Met een gestandaardiseerde toets vergelijk je een nieuwkomersleerling met Nederlandse leeftijdsgenoten. Je wilt de leerling met zichzelf vergelijken om de leergroei in beeld te brengen. We gaan ervanuit dat een taal leren gemiddeld vijf jaar duurt, neem dit mee in het (toets)beleid voor onderwijs aan nieuwkomers.

Toetsen geven bij nieuwkomers vaak een vertekend beeld, omdat zij nog bezig zijn om de Nederlandse taal te leren (duurt ca. 5 jaar). Om naast observaties, gesprekken en leerlingenwerk met behulp van toetsen zicht op ontwikkeling te krijgen, kan er gekozen worden om een toets aan te passen. Daarbij is het goed om het volgende te weten. Bij aanpassingen (bijv. voorlezen, vertalen, extra tijd) wijkt de afname af van de toetsinstructie. Het resultaat is dan niet betrouwbaar volgens de officiële norm. Let op: pas je de toets wel aan, dan noteer je dit bij het resultaat en de analyse. Bied je de nieuwkomer ondersteuning bij een toets bouw dan de aanpassingen af. De nieuwkomer maakt na vier jaar in Nederland de doorstroomtoets die meetelt in de eindresultaten van de school.

Stel per vakgebied vast: Welke (toets)instrumenten je gebruikt; Wanneer en hoe je deze afneemt; Welke hulpmiddelen en ondersteuning zijn toegestaan; Hoe je resultaten interpreteert.

Nee, de Inspectie van het Onderwijs hanteert voor tussenresultaten in het primair onderwijs geen eigen normen meer. Voor meer informatie over wat wel verwacht wordt en hoe het zit met de regels, ga naar de pagina van de Inspectie van Onderwijs.

De DLE-cirkels die naast de doelen staan geven een indicatie van een DLE. Als een leerling die betreffende doelen beheerst, is dat te vergelijken met … DLE. Let op: het is een indicatie. De DLE-cirkels bij de doelen zijn geen harde normen. Het zijn handvatten om bijpassende leerstof en toetsen te kiezen. Bij de vakgebieden rekenen, technisch lezen en spelling staan de DLE-cirkels, bij de andere vakgebieden niet. Hieronder een korte uitleg.

Bijpassende leerstof kiezen

De DLE-cirkels gebruik je als handvat om bijpassende leerstof te kiezen. Bijvoorbeeld: de doelen die tussen DLE 30 en DLE 40 staan, sluiten aan bij de leerstof van groep 6. Er kan dan voor desbetreffend vakgebied een methode van groep 6 als bron worden gebruikt.
Bij het onderwijs aan nieuwkomers is het belangrijk dat je het onderwijs afstemt op de onderwijsbehoeften van nieuwkomersleerlingen. Indien mogelijk wordt er versneld door de leerstof gewerkt, zodat de leerling kan aansluiten bij zijn leeftijdgenoten in het regulier onderwijs.

Bijpassende toetsen kiezen

De DLE-cirkels gebruik je als handvat om bijpassende toetsen te kiezen. Bijvoorbeeld: om naast wat de leerkracht waarneemt, observeert en monitort tijdens de lessen ook summatief te toetsen. Een DLE van 40 geeft aan dat er een toets van groep 6 kan worden gebruikt. Dit kan een methode of methode-onafhankelijke toets zijn.
Bij nieuwkomers is het belangrijk dat je de toetsopbrengsten op een passende manier interpreteert. De toets kan bijvoorbeeld te talig zijn, omdat de tweede taalontwikkeling nog volop gaande is. Maak op schoolniveau afspraken hoe je hiermee omgaat. Denk aan: mag de leerling bijvoorbeeld een vertaalapp gebruiken bij rekenen, lees je toetsen voor, mag een leerling naar betekenis van woorden vragen als hij/ zij het niet begrijpt en van welke toets wordt er gebruik gemaakt etc.
Leg in je schoolbeleid afspraken over (meertalig)toetsen vast. Geef uitleg over de opbrengsten bij doorstroom naar het regulier onderwijs.

Methodetoetsen: Bijvoorbeeld Wereld vol Woorden thematisch/cursorisch en LOGO3000 hebben toetsen die inzicht geven in de kennis van de aangeboden woorden in de Nederlandse taal.

Methode onafhankelijke toetsen: TAK toets: onderdelen ‘passieve woordenschat’ en ‘woordomschrijving’. Deze toets is verouderd. Op dit moment ontwikkelt de Universiteit van Utrecht de toets ‘Nederlands voor Alle Kinderen: een taaltoets voor nieuwkomers’ en bevindt zich in pilot fase 2.

Observaties: ga na in welke taalleerfase de leerling zich bevindt; gebruik de LOWAN-ontwikkellijnen kleuters en de LOWAN-leerlijnen 3-8 en ga na welke doelen zijn behaald en welke nog herhaald aan bod moeten komen.

Methodetoetsen: Wereld vol Woorden thematisch, toets onderdeel C waarmee het gebruik van de aangeboden woorden wordt getoetst.

Methode onafhankelijke toetsen: TAK toets: onderdeel ‘verteltaak’.

Spontane Taalanalyse: Handreiking Spontane Taalanalyse van Kindertaal | Hogeschool Utrecht

Het is ook noodzakelijk om de sociaal emotionele ontwikkeling regelmatig te meten, daar zijn verschillende observatielijsten voor. In de via SLO verkrijgbare PDF’s  van de leerlijn SEO staan vele tips SLO leerlijn SEO. Het LOWAN-ontwikkelingsgebied SEO kleuters en 3-8 verwijst naar het SLO en geeft weer wat nieuwkomers specifiek is.

CED groep: SCOL veel scholen vullen de leerkracht SCOL in, de leerling SCOL is te talig voor nieuwkomers.  Om toch de sociale veiligheid te meten worden andere instrumenten gebruikt. Lees meer bij Leerlingenzorg.

Methodetoetsen: in de aanvankelijk leesmethodes zijn toetsen opgenomen om de leesontwikkeling in kaart te brengen en ook de kennis van de grafemen en klanken.
Methode onafhankelijke toetsen: Cito: AVI, DMT; Bureau ICE: IEP technisch lezen; Boom test onderwijs: Technisch lezen Tekst/Woorden

Ga na welke toets het meest passend is en/of op welke manier je toets passend maakt en interpreteert. Maak je de toets passend doe dat weer consequent en maak daar afspraken over op schoolniveau. Houd er rekening mee dat dat leestoetsen ook een vertekend beeld kunnen geven, omdat nieuwkomersleerlingen niet altijd begrijpen wat zij lezen. Dit heeft invloed op het leestempo en de leesvaardigheid van de leerling. Daarnaast blijven soms bepaalde Nederlandse klanken of klankgroepen lastig. Welke dat zijn is afhankelijk van de eigen taal. Moedint2.

Methode onafhankelijke toetsen: Cito: Leerling in Beeld-Taalverzorging; Diataal: Diaspel; Boom test onderwijs: PI-dictee, Spelling Woorden en Werkwoorden.
Ga na welke toets het meest passend is. Analyseer de gemaakte toets en het resultaat dat past bij de nieuwkomersleerling.

Zodra een leerling AVI E3 heeft behaald, kan begrijpend lezen toets worden afgenomen. Ga na of dit ook een passend moment is voor desbetreffende nieuwkomersleerling. We weten dat bij nieuwkomers het niveau technisch lezen meestal niet gelijk op gaat met het niveau begrijpend lezen. Begrip is afhankelijk van de woordenschat in de Nederlandse taal.

Methode onafhankelijke toetsen: Cito, Boom, Diataal, IEP.

Methodetoetsen: In de rekenmethodes zijn toetsen opgenomen. Ga na wat je te weten komt over de rekenvaardigheid en kennis van de Nederlandse rekentaal. Van nieuwkomers weten we dat de contextuele sommen (nog) lastig zijn, omdat zijn de Nederlandse taal aan het leren zijn.

Methode onafhankelijke toetsen, niet/minder talig: Boom test onderwijs: Hoofdrekenen en Rekenen-Wiskunde, Bareka (cijferend rekenen en tempo).

Veel methode onafhankelijke toetsen hebben nu ook een voorleesfunctie. Hiermee moet een leerling leren omgaan en is volgens de handleiding bedoelt voor bijvoorbeeld leerlingen met dyslexie.

Ga na welke toets het meest passend is. Analyseer de gemaakte toets en het resultaat dat past bij de nieuwkomersleerling.