Zicht op ontwikkeling
Zicht op ontwikkeling
Als een leerling start op een school is het belangrijk om zicht te krijgen en te houden op de ontwikkeling van de leerling. Dit kan door planmatig en cyclisch te werken; je stelt de beginsituatie vast, stemt het onderwijsaanbod af, voert het uit, monitort, evalueert en stelt vervolgens de doelen weer bij. Dit leg je vast in een volgdocument. Door volgdocumenten te analyseren op zowel individueel, groeps- als schoolniveau krijg je naast het zicht op ontwikkeling van de leerling ook zicht op de kwaliteit van jouw onderwijs.
In het Inspectie waarderingskader voor het nieuwkomersonderwijs is ‘Zicht op ontwikkeling’ een belangrijke pijler. In het waarderingskader vind je dit terug bij de volgende indicatoren: nieuwkomersvoorzieningen OP2 en het pedagogisch-didactisch handelen, OP3.
Naar waarderingskaderObserveren en toetsen
De LOWAN-leerlijnen groep 3-8 en LOWAN-ontwikkellijnen voor kleuters zijn ontwikkeld om richting te geven aan het onderwijsaanbod in het nieuwkomersonderwijs. Bij deze leerlijnen wordt er gewerkt met aanbodsdoelen die concreet te observeer- en/of toetsbaar zijn. Op deze pagina een uitleg over hoe je leerlingen kunt volgen met de leerlijnen en ontwikkelijnen, hoe je kunt observeren en toetsen per vakgebied. Ook kun je hier de ‘oude’ toetsdoelen terugvinden.
Interval toetsen?
De meeste nieuwkomersscholen werken met een vaste toetsperiode. Er zijn scholen die 10 weken tussen elke toetsperiode hebben, zij toetsen 4x per jaar. Er zijn ook scholen die 13 weken tussen elke toetsperiode hebben, zij toetsen 3x per jaar.
Observatie met de leerlijnen
Met behulp van de LOWAN leerlijnen kun je naast aanbod plannen en evalueren, ook de doelen in zetten als observatiepunten. Op formatieve wijze wordt het aanbod gepland en geëvalueerd. Terwijl je de ontwikkeling van de leerling gericht volgt.
Observeren beheersing doelen
Leerling werkt aan de volgende doelen:
- Houdt rekening met de luisteraars door bijvoorbeeld naar luisteraar te kijken om te controleren of boodschap duidelijk is.
- Gaat in op reacties verbaal en/of non-verbaal van luisteraars.
Organiseer de coöperatieve werkvorm twee-praat in de klas over een relevant onderwerp. Om de beurt luisteren of een stellen leerlingen een vraag. Je observeert dat de leerlingen naar elkaar luisteren, non-verbaal en verbaal reageren op elkaar. Vervolgens noteer je in hoeverre de leerling de streefdoelen beheerst (datum in LVS).
Toetsen per vakgebieden
-
Technisch lezen
Het is eerst belangrijk dat de leerling de klanken beheerst (CITO grafementoets). Daarna kan er methode onafhankelijk getoetst worden met bijv. een AVI of de DMT toets.
-
Spelling
Een methode onafhankelijke spellingstoets is ook belangrijk. Hiervoor kan het PI-dictee of de CITO SVS 3.0 gebruikt worden.
-
Begrijpend lezen
Zodra een leerling AVI E3 heeft behaald kan hij/zij ook een begrijpend lezen toets doen. Dit kan bijv. met de CITO Begrijpend Lezen 3.0. In de praktijk lukt dat bij nieuwkomers beter als zij AVI M4 beheersen.
-
Woordenschat
De methode onafhankelijke toets voor woordenschat die veel scholen met nieuwkomers gebruiken is van CITO. De TAK toets en dan de onderdelen ‘passieve woordenschat’ en ‘woordomschrijving’. De meeste scholen zijn niet blij met deze toets. Als LOWAN hebben we gesprekken met ontwikkelaars over een vernieuwde toets.
-
Rekenen
Veel nieuwkomersscholen maken gebruik van twee methode onafhankelijke toetsen om het rekenniveau te meten. Een hoofdrekentoets (van bijv. Boom Uitgeverij) en een rekenvaardigheidstoets (bijv. Rekenen – Wiskunde ook van Boom Uitgeverij).
-
Sociaal emotioneel
Het is ook noodzakelijk om de sociaal emotionele ontwikkeling regelmatig te meten, daar zijn verschillende observatie lijsten voor. De SLO heeft hun voormalige website in een PDF gezet, hierin staat een leerlijn SEO en vele tips. SLO leerlijn SEO
Van toetsdoelen naar leerdoelen
Lange tijd werd er in het nieuwkomersonderwijs gewerkt met toetsdoelen. Deze toetsdoelen gaven een verwachting van de groei weer. Er waren scholen (Emmen/Haarlem) die toetslijnen hadden ontwikkeld en deze werden landelijk gedeeld. Met de LOWAN- leerlijnen gaan we over van toetsdoelen naar aanbodsdoelen. Aangezien nog niet alle scholen werken met de LOWAN-leerlijnen delen wij hierbij de tabellen met toetsscores van Emmen en ITK Haarlem.
Volgsystemen
De LOWAN-leerlijnen groep 3-8 en LOWAN-ontwikkellijnen voor kleuters zijn ontwikkeld om richting te geven aan het onderwijsaanbod in het nieuwkomersonderwijs. Bij deze leerlijnen wordt er gewerkt met aanbodsdoelen die concreet te observeer- en/of toetsbaar zijn. Op deze pagina een uitleg over hoe je leerlingen kunt volgen met de leerlijnen en ontwikkelijnen, hoe je kunt observeren en toetsen per vakgebied. Ook kun je hier de ‘oude’ toetsdoelen terugvinden.
Schoolkr8
Schoolkr8 is het enige leerlingvolgsysteem dat specifiek ontwikkeld is voor nieuwkomers in Nederland. Door de unieke koppeling met de LOWAN leerlijnen kun je de ontwikkeling volgen en vastleggen.
Voorbeeld vanuit PuthVoorbeeld Sneek
Via de onderstaande link een voorbeeld van een individueel ontwikkelingsperspectief vanuit de nieuwkomersschool in Sneek. In dit document zijn de LOWAN leerlijnen verwerkt.
Parnassys
In ParnasSys staan de LOWAN-leerlijnen. Deze zijn beschikbaar via de module leerlijnen.
Monitoren en analyseren
In het nieuwkomersonderwijs is het monitoren van de ontwikkeling van de nieuwkomer belangrijk. Dit doen we voortdurend met behulp van observaties en eventuele toetsen. Vervolgens analyseren we de resultaten. De LOWAN-ontwikkellijnen kleuters en de LOWAN-leerlijnen 3-8 zijn hiervoor goed te gebruiken. Het monitoren en analyseren vindt plaats tijdens de korte en lange zorgcyclus, waarover op schoolniveau afspraken in het schoolplan worden vastgelegd.
Korte zorgcyclus monitor je na elke les hoe de leerling de leerstof heeft opgepakt en of het doel bijgesteld moet worden. Dit kan door een observatie, door een gesprek met de leerling en door het gemaakte werk te analyseren.
Lange zorgcyclus maak je als school afspraken over vaste monitormomenten, bijvoorbeeld eens in de 8-10-13 weken. Op deze momenten worden doelen gemonitord, resultaten geanalyseerd en plannen geëvalueerd. Dit is belangrijk omdat we in het nieuwkomersonderwijs waar mogelijk willen versnellen in de leerstof.
Zicht op ontwikkeling hebben kan betrekking hebben op verschillende niveaus, bijvoorbeeld op leerlingniveau, niveaugroepniveau, groepsniveau, vakgebied en schoolniveau. Analyses op al deze niveaus geven je inzicht over de kwaliteit van het onderwijs bij jou in de klas en op jouw school. Om de juiste informatie uit deze analyses te verkrijgen is het belangrijk om de juiste vragen te stellen.
Welke vragen wil je als school graag beantwoord zien? Denk bijvoorbeeld aan:
- Wat het startniveau is van leerlingen bij binnenkomst?
- Hoeveel leerlingen hebben het doorstroomniveau gehaald? En in welke tijdsperiode?
- Wat is het leertempo gezien over een bepaalde tijd van onderwijs in Nederland? Hoeveel leerlingen hebben kunnen versnellen?
- Hoe staat een bepaalde groep ervoor op het gebied van woordenschat of een ander vakgebied?
- Hoe ziet je schoolpopulatie eruit?
- Wat zijn mogelijke oorzaken van wat wij zien? (Denk aan didactisch handelen, methodeaanbod, etc.)
Wanneer je vanuit de analyse constateert dat een onderdelen binnen de school niet optimaal verloopt, kun je daarmee aan de slag. Naast de schoolanalyses kan de Zelfscan – LOWAN jou helpen om inzicht te krijgen in de kwaliteit van het onderwijs bij jou op school. Maakt duidelijk wat goed gaat en geeft input voor verbeterpunten.
Analyse op leerlingniveau
Je kijkt of de geplande doelen voor een periode behaald zijn. Dit kan door de informatie die je verzameld hebt op lesniveau, gegevens vanuit observaties, methode-gebonden toetsen en/of door methode-onafhankelijke (genormeerde) toetsen. Vervolgens analyseer je alle gegevens en beschrijf je in een bondige evaluatie, waardoor doelen wel of niet zijn behaald. Aan de hand van deze evaluatie, trek je conclusies, bepaal je welke consequenties daaruit voortvloeien, welke passende doelen/acties je inzet voor de volgende periode.
Analyse op groepsniveau
Bij het analyseren op groepsniveau wordt per leeftijds- en/of niveaugroep nagegaan of de geplande doelen per domein/vakgebied/ontwikkelingsgebied van de LOWAN-ontwikkellijnen kleuters of de LOWAN-leerlijnen 3-8 door de leerlingen zijn behaald. Dit kan bijvoorbeeld direct na de lange zorgcyclus van de individuele leerlingen. Wat is de opbrengst van het onderwijsaanbod op groepsniveau? Wederom wordt hetzelfde proces van monitoring, analyseren, evalueren en bijstellen doorlopen. Opvallende zaken worden op groepsniveau in kaart gebracht. Dit kunnen positieve en negatieve punten zijn die van invloed zijn geweest. Vervolgens wordt nagedacht wat de verklaringen hiervoor kunnen zijn, om daaruit voortvloeiend conclusies te trekken met aansluitend passende acties voor de volgende periode op groepsniveau.
Voorbeeld uit Emmen
Groepsanalyse format
Bij het Expertisecentrum voor Anderstaligen worden de opbrengsten op groepsniveau een aantal keer per jaar gemonitord, geanalyseerd en geëvalueerd tijdens de zogenoemde ‘opbrengsten en zorgbord vergadering’. Leerkrachten vullen het format opbrengsten/zorgbord in. Hierop staan vragen die de leerkracht ondersteunen bij het invullen van het format en om tot goede analyses en evaluaties te komen. Daarnaast vullen zij een opsomming in van waar de gemonitorde gegevens te vinden zijn. Klik hieronder voor een leeg format.
Analyse op schoolniveau
De analyses van de individuele groepen samen zijn de basis om op schoolniveau de opbrengsten per domein/vakgebied/ontwikkelingsgebied te analyseren. Ook hierbij wordt hetzelfde proces van monitoren, analyseren, evalueren en bijstellen doorlopen. Een mogelijkheid hierbij is om het te vergelijken met de in kaart gebrachte leerlingenpopulatie van de voorgaande periode. Aangezien er in het nieuwkomersonderwijs sprake is van voortdurende in- en uitstroom van leerlingen is dit een goede aanvulling op de analyse op schoolniveau. De veranderende leerlingenpopulatie kan namelijk van invloed zijn op de opbrengsten. Stel je hebt net een periode met veel expatleerlingen (doorgaans met veel onderwijservaring) en daardoor zijn de resultaten bijzonder goed, terwijl de periode ervoor jullie school veel leerlingen heeft opgevangen die geen onderwijservaring hadden. Dan zijn conclusies met betrekking tot schoolopbrengsten moeilijker te trekken, maar kunnen de factoren vanuit de veranderende populatie die van invloed kunnen zijn in de evaluatie van de opbrengsten worden meegenomen.
Hieronder formats vanuit Emmen.
Schoolopbrengsten kunnen inzicht geven wat aandachtspunten zijn en/of speerpunten kunnen worden op schoolniveau. Het kan aangeven welke aanpassingen nodig zijn in het onderwijsaanbod, onderwijs- en ondersteuningsbehoeften.
Voorbeelden uit Emmen
Formats voor schoolanalyse
Meer weten
Kijk op zorg
Door een goede zorgcyclus zorgen we dat alle leerlingen een passend aanbod krijgen. Welke toetsen zet je in? Toets je om de 10 of 13 weken? Waar noteer je de toetsgegevens? Hoe analyseer je en waar let je op? Welke doelen stel je voor de leerlingen? Wanneer stel je de doelen wel/niet bij? Hoe maak je een jaarlijkse analyse? En doe je dat op groepsniveau/leerlijn/vakgebied? Linda Toussaint en Marlien de Koning gaven in 2023 deze presentatie. Deze presentatie is terug te kijken en te lezen.
Optimale samenwerking tussen teamleden
Op 6 februari 2023 organiseerde LOWAN-po een webinar over een optimale samenwerking tussen leerkracht, ondersteuner en IB-er. Een optimale samenwerking draagt bij aan een goede schoolontwikkeling van nieuwkomers. Maar hoe werk je goed samen? En wat hebben nieuwkomers specifiek nodig? Dit webinar richtte zich op leerkrachten, onderwijsondersteuners en IB-ers, werkzaam in het nieuwkomersonderwijs én het regulier onderwijs. Dit webinar is terug te zien en lezen.