Een goede start voor kleuters
Handvatten voor een goed aanbod voor 4-5 jarige leerlingen
Een goede start voor jonge nieuwkomers
Hoe jonge nieuwkomers starten in het Nederlandse onderwijs, loopt uiteen. Op veel scholen stromen de nieuwkomerskleuters in de reguliere groepen 1 en 2 in. Soms zijn er nieuwkomersvoorzieningen met aparte kleutergroepen.
Kleuters ontwikkelen nieuwkomerskleuters zich al spelend en ontdekkend in een rijke (taal)speelleeromgeving. Voor nieuwkomerskleuters verloopt deze ontwikkeling niet anders. Op school creëert de leerkracht een rijke omgeving en stelt doelen. Het ene doel komt expliciet aan de orde, het andere doel impliciet. Bepaalde onderdelen vragen wel specifieke aandacht bij het leren van een nieuwe taal in een nieuwe speelomgeving.
Op school speelt de leerkracht een grote rol bij het wennen in de groep, het begrijpen van de nieuwe omgeving en het leren van de nieuwe taal van de kleuter. Voor ouders is het kleuteronderwijs ook nieuw. Neem ook hen mee.
De nieuwkomerskleuter
Een rijke taalspeelleeromgeving helpt de nieuwkomerskleuter te leren in en over de (nieuwe) wereld en de nieuwe taal om hen heen. Hoe voorspoedig dit verloopt is afhankelijk van beginsituatie en het leertempo van de kleuter (kindkenmerken).
Als de kleuters voor het eerst op school komen is er al een basis gelegd van ervaringen en kennis in de thuistaal en -omgeving. Ouders spelen een belangrijke rol in hoe deze basis er uitziet en in hoe deze in de toekomst wordt uitgebouwd (omgevingsfactoren). Betrek ouders bij de ontwikkeling van hun kleuter en zet ze in hun kracht.
Voor de nieuwkomerskleuter en hun ouders is het naar school gaan vaak een grote verandering. Het wennen kost tijd. Ouders in vroeg stadium betrekken bij het onderwijs aan hun kind is helpend voor de ontwikkeling van het kind.
Door taal-en cultuurverschillen is de aangelegde basiskennis van de kleuter voor leerkrachten niet altijd direct zichtbaar. Met behulp van observaties en de LOWAN ontwikkellijnen voor kleuters krijg je zicht op de beginsituatie van de nieuwkomerskleuter en plan je vervolgens doelen. Ook met nieuwkomerskleuters werk je planmatig en cyclisch.
Als leerkracht speel je een belangrijke rol in de ontwikkelkansen van de nieuwkomerskleuter. In het volgende informatie over hoe je het onderwijs toegankelijk maakt voor de nieuwkomerskleuter.
Hoe leren kleuters?
In deze video leggen we je uit hoe het leren van een jong kind gaat en welke invloeden een belangrijke rol spelen.
NT2 taalstadia
Het is belangrijk om te weten in welk taalstadia een leerling zich bevindt. Je kan dan de leeromgeving hierop aanpassen. Taalstadia zijn: gewenningsfase, redzaamheidsfase, omgangstaalfase en leertaalperiode.
Mondelinge taal kleuters
Wat is belangrijk versterken van de Nederlandse woordenschat en mondelinge taal? Meer informatie over de taalontwikkeling? Lees dan het onderstaande artikel
Taalrijke speel- leeromgeving
Rijke taal in kleuterklas
Een taalrijke peel-/leeromgeving is aandacht voor de context waarin de taal gebruikt wordt, de interactie die past bij de taalsituatie en de taalsteun die gegeven kan worden. Op de website van klasse.be staan vele tips en filmpjes hoe je kan werken aan rijke taal in de kleuterklas.
Kleine kring
Kleuters ontwikkelen zich het best in een rijke taalrijke speel-/leeromgeving. Bij het jonge kind zijn dat vaak de onderwijsleersituaties als spel, buitenspelen of het spel in hoeken. Soms is de onderwijsleersituatie meer gestuurd, zoals in een kleine kring.
Zelfscan rijke taal
Hoe rijk is de taal in jouw klas? Deze zelfscan kwam tot stand binnen het project Kleine Kinderen Grote Kansen. Deze zelfscan gaat vooral om de interactietaal en niet de leeromgeving die je hebt ingericht. In het kader van zelfreflectie kan het je bewust maken van je interactie met de leerlingen.
Meespelen in doen-alsof-spel
Resi Damhuis gaf een sessie op de LOWAN studiedag 2023. Jonge kinderen spelen graag. Gebruik de kracht van spel om natuurlijke taalverwerving te stimuleren: ga meespelen in doen-alsof-spel. Hoe zorg je dat je het spel niet verstoort maar juist versterkt? Je krijgt concrete handvatten om spelenderwijs aan taalontwikkeling te werken. Bestemd voor: zowel beginnende als ervaren nieuwkomersleerkrachten die werken met leerlingen van 4 tot 6 jaar.
Naar presentatie
Cyclisch werken
Als leerkracht breng je de beginsituatie en de onderwijsbehoeften van de kleuter in kaart en vervolgens plan je doelen. De LOWAN-ontwikkellijnen voor kleuters kunnen jou daarbij helpen.
Het ontwikkelingsniveau van de kleuter is het vertrekpunt voor je onderwijsaanbod. De diversiteit in ontwikkeling is groot. De omgeving waarin de kleuter is opgegroeid en de kindmerken (hoe en welke ervaring en informatie heeft de kleuter opgeslagen?) bepalen de beginsituatie.
In een rijke speelleeromgeving werk je aan de doelen. Het extra aandacht besteden aan bepaalde onderdelen is nodig voor nieuwkomerskleuters. Door observaties monitor je ontwikkeling van de kleuter, stel je doelen bij of stel je nieuwe doelen. Je streeft er na dat de nieuwkomerskleuter zo spoedig mogelijk aansluiten bij de reguliere groep.
Kleuters met weinig speelervaring
Sommige kleuters doen voor het eerst (speel)ervaring op en hebben nog niet geleerd samen te spelen. In reguliere groepen betekent dat je regelmatig afdaalt naar een peuterniveau. Dat is niet erg, de kleuter kan na enige tijd versnellen en aansluiten bij een het reguliere (versterkte) aanbod. Tot die tijd werk je dan aan de voorwaardelijke ontwikkeldoelen, zodat de kleuter de basis ontwikkeld om te kunnen aansluiten bij de rest van de groep.
Kleuters met speelervaring
Sommige nieuwkomerskleuters hebben de nodige (speel)ervaring opgedaan en zijn van huis uit gewend om (in de thuistaal) deel te nemen aan gesprekken en worden voorgelezen. Zij kunnen aansluiten bij de reguliere lesstof, mits het aanbod versterkt is.
Dat wil zeggen voorafgaand aan de groepsles vindt er een pre-teaching plaats, in de groepsles houdt de leerkracht rekening met de onderwijsbehoeften van de nieuwkomerskleuter en na de tijd wordt de leerstof van groepsles herhaald.
Ontwikkellijnen voor kleuters
De ontwikkellijnen voor kleuters helpen je om accenten in je (kerndoeldekkende) aanbod aan te brengen. Welke doelen vragen meer aandacht of moeten zeker (expliciet) aanbod komen voor de nieuwkomerskleuter? Telkens kijk je welk (onderdeel van het) aanbod past bij de ontwikkeling van de kleuter.
Zicht op ontwikkeling
Het aanbod en de ontwikkeling van de kleuter leg je vast in een volgdocument. Bij de pagina Zicht op ontwikkeling staan hiervan enkele voorbeelden van hoe je dit met kleuters kan doen.
Ouders
Ouders spelen een belangrijke rol in de (taal)ontwikkeling van hun kind. Niet alle ouders realiseren zich dit.
Het moment waarop ouders en kinderen voor het eerst ervaring op doen met het Nederlandse (kleuter)onderwijs, is een goed moment om ouders wegwijs te maken in jullie onderwijs.
Thuistaal
Zet ouders in hun kracht. Op welke manier kunnen zij bijdrage aan de ontwikkeling van hun kind. Een goede ontwikkeling in de thuistaal is helpend voor het leren van de nieuwe taal. Door praten, te ontdekken, te spelen en (als ouders geletterdheid zijn) voor te lezen dragen zij hier dagelijks aan bij.
In welke taal ouders dat doen, maakt niet uit. Belangrijk is dat het de taal is waar ouders zich goed en correct in kunnen uitdrukken. Wees blij met elke stap die ouders maken.
Lesmateriaal
Versterken mondelinge taal
Glotti
Systematisch werken aan de woordenschat voor kinderen die het Nederlands nog helemaal niet begrijpen. Glotti werkt aan de passieve beheersing van de woorden. In map 1 worden losse woorden aangeboden met concreet materiaal of m.b.v. TTR (Total Physical Respons). In map 4 wordt gewerkt met (korte) zinnen.
Woorden in Prenten
In deze 2 delen van ‘Woorden in Prenten’ worden 10 prentenboeken uitgewerkt. Rond ieder prentenboek zijn 5 lessen gemaakt. Elke dag leert de leerling nieuwe woorden. Op de laatste dag kan het prentenboek in het geheel voorgelezen worden en zullen de woorden bekend zijn.
WoordExtra
Vraag gratis activatiecodes aan voor de woordenschat game WoordExtra. Met de game oefenen peuters en kleuters op een leuke manier met de 2000 basiswoorden Nederlands (gebaseerd op de BAK-lijst). Online beschikbaar via mobiel, tablet en computer. Ondersteund met audio en afbeeldingen.
NT2 praat mee, kleuters
Met de leer-luisterboeken van NT2, praat mee! en de auditieve ondersteuning d.m.v. de Voorlezer kunnen leerlingen zich vanaf het eerste moment al luisterend een basiswoordenschat eigen maken.
LOGO3000
Een voorraadkamer vol met praatplaten, woordwebben en woordkaarten en lesideeën. Deze voorraadkamer is gebaseerd op de woorden van de BAK (basiswoordenlijst amsterdamse kleuters).
Klein beginnen
Klein beginnen is er voor kleuters die weinig bekend zijn met de Nederlandse taal en/of geen ervaring hebben met de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf. Met Klein beginnen bereik je dus de kleuters met een achterstand in de taalontwikkeling.