LOWAN Zelfscan

Het idee voor de LOWAN Zelfscan is ontstaan vanuit een werkgroep van academici en teamleden vanuit het nieuwkomersonderwijs. Deze werkgroep, gefaciliteerd door het NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek), concludeerde dat een digitaal instrument waarin scholen zicht krijgen op de eigen kwaliteit op een aantal deelterreinen zou bijdragen aan het versterken van de kwaliteit van het nieuwkomersonderwijs in het algemeen.

Tijdens de coronaperiode lag dit project stil; er speelden te veel andere prioriteiten binnen het nieuwkomersveld. Na de coronaperiode hebben we als LOWAN dit idee weer opgepakt en met een kerngroep tot realisatie gebracht. Wij zijn ontzettend blij met iedereen die wilde meedenken, de zelfscan wilde testen en mooie feedback leverde. Als LOWAN blijven we de zelfscan doorontwikkelen indien nodig.

Leden van de NRO werkgroep
Ellen Goossens, Ezgi Ergun, Frederieke Groothoff, Hanna Kuijs, Joana da Silveira Duarte, Maaike Hajer (later vervangen door Jantien Smit), Marieke Postma en Ria Goedhart.

Kerngroep in deze laatste fase
Judith van de Vooren, Marieke Postma en Sandra van der Tempel met medewerking van team LOWAN en de LOWAN werkgroepleden.

Kwaliteitsadviseur tijdens deze laatste fase
Petra Heegsma

De LOWAN Zelfscan is een onderwijsscan voor locaties waar nieuwkomers onderwijs krijgen. De zelfscan geeft je inzicht in de onderwijskwaliteit op jouw locatie. Je kunt de scan invullen met alle teamleden op school of met een aantal teamleden.

Na het registeren kan de beheerder (1 teamlid) in de software omgeving. Binnen deze software omgeving worden een paar stappen doorlopen.

Stap 1: Voeg medewerkers toe
Stap 2: Maak een team aan (hele team of deel van het team)
Stap 3: Bepaal de invulperiode(s)
Stap 4a: Mail de vragenlijst naar de betreffende teamleden
Stap 4b: Alle vragenlijst ingevuld? Kijk naar de analyse
Stap 5: Verdiepend en analytisch gesprek

De scan richt zich op cruciale aspecten van kwaliteit. Op basis van het toezichtskader van de inspectie, het denkwerk vanuit LOWAN en de input van een aantal deskundigen zijn wij tot een waarderingskader gekomen dat we hebben vertaald in een scan. We hanteren hierbij 5 hoofdvragen.

1. Is er een dekkend aanbod passend bij de doelgroep? (leerstof en onderwijstijd)
De kernvraag hier is: Is het aanbod dekkend passend bij de doelgroep en krijgen leerlingen voldoende tijd om het aanbod eigen te maken? Leerlingen leren aan de hand van materialen, aanpakken en methoden. Dit aanbod moet ervoor zorgen dat zij voldoende kennis opdoen en vaardigheden leren. Dit geldt niet alleen voor rekenen en taal/lezen. Werken aan burgerschap en het bevorderen van de sociaal-emotionele ontwikkeling zijn minstens zo belangrijk. Kinderen komen namelijk veelal uit een andere cultuur met eigen gebruiken, maar ook hebben zij vaak te maken gehad met emotionele problemen die samenhangen met oorlog, geweld, trauma’s en moeten vluchten. Verder vragen vaardigheden aandacht die de kinderen in de toekomst nodig hebben. Het gaat ook hier steeds om de brede ontwikkeling van kinderen.

Niet iedere leerling heeft dezelfde tijd nodig om de doelen te bereiken. Voor de leraar is het variëren in onderwijstijd een belangrijk middel om achterstanden aan te pakken.

2. Wordt er goed les gegeven? (pedagogisch-didactisch handelen)
De kernvraag is hier: Krijgen de leerlingen goed les? De leraar doet ertoe. Leerlingen hebben meer profijt van de lessen als deze effectief en op maat worden ingericht. Dit betekent een goed klassenmanagement, duidelijke uitleg en structuur en het geven van frequente feedback.

Daarnaast mag worden verwacht dat leraren de belangrijkste NT2-vaardigheden toepassen en inbouwen en leerlingen de nodige ondersteuning bieden in de vorm van stappenplannen. Ook is het van belang dat de rijke bronnen die er in de leerlingen schuilgaan worden aangeboord en benut: inclusieve didactiek.

3. Zijn leerlingen veilig? (schoolklimaat)
De kernvraag is: Voelen de leerlingen zich veilig? Het gaat hier om de veiligheid en het schoolklimaat. De leeromgeving in de school en de lokalen (aankleding) is voor kinderen een bron voor hun ontwikkeling. Dit betekent dat de omgeving in ieder geval veilig is. Van de school mag beleid worden gevraagd op dit terrein.

Kinderen ontwikkelen zich positief in een omgeving die gestructureerd, stimulerend en uitdagend is. Dit geldt voor de ruimtelijke omgeving maar ook voor de mensen waarmee zij dagelijks vertoeven: de leraren en hun medeleerlingen. Dit alles samen bepaalt het schoolklimaat.

4. Leren kinderen genoeg en ontwikkelen zij zich voldoende? (resultaten en zicht op ontwikkeling)
De kernvraag is: Leren de leerlingen genoeg en ontwikkelen zij zich volgens verwachting? Het gaat dan om onderwijsresultaten en sociale en maatschappelijke competenties en de voortgang en vooruitgang in ontwikkeling. Wat dit betreft mag worden verwacht dat leerlingen met zorgvuldigheid worden opgenomen, goed en stimulerend worden begeleid en bij vertrek naar een andere school of doorstroom binnen de eigen school zorgvuldig worden begeleid.

Het gaat dus om 3 fasen in beleid en praktijk:
1. Intake en instroom
2. Volgen en voortgangsbewaking
3. Doorstroom of uitstroom

In de eerste fase wordt de basis gelegd voor het leerproces en voor een goed contact met ouders en/of vorige school. Het is van belang dat gegevens zorgvuldig worden vastgelegd.

In de tweede fase wordt voor ieder kind de ontwikkeling gevolgd. Alle kennis van toetsing en observaties, gesprekken en de dagelijkse praktijk kan worden benut om het onderwijs op maat vorm te geven. Soms is dit niet genoeg. Er zijn leerlingen die extra begeleiding nodig hebben om zich goed te ontwikkelen.

In de derde fase worden de leerling en de ouders begeleid en wordt ‘afscheid genomen’. Belangrijk is dat de gegevens van de leerling zorgvuldig dus warm worden overgedragen.

5. Wordt er gelet op kwaliteit? (kwaliteitscultuur)
Hier is de vraag: Let het bestuur en de school goed op de kwaliteit? Het gaat om visie, ambitie en doelen, uitvoering en kwaliteitscultuur en evaluatie, verantwoording en dialoog.

De school en het bestuur werken doelgericht vanuit een eigen visie. Is deze helder, is er ambitie en is er draagvlak voor? Van bestuur en school mag worden verwacht dat zij op de eigen kwaliteit letten en deze goed bewaken. Het is belangrijk de kwaliteit in kaart te brengen, ervan te leren om beter te worden en te zorgen voor verantwoording aan de omgeving (ouders en partners).

Hoe werken bestuur en team/school samen om de visie, de ambitie en de doelstellingen in praktijk te brengen? Verwacht mag worden dat men samen hieraan werkt, elkaar ondersteunt en van elkaar leert. En dat door een heldere aansturing vanuit de leiding en het bestuur.

Belangrijk is ook dat samengewerkt wordt met ouders, met gemeenten en dat er ruimte en werk wordt gemaakt van de professionalisering. Dit alles maakt de kwaliteit, zeker als dit cyclisch is vormgegeven.

In de uitkomsten van de Zelfscan zie je ook spindiagrammen staan. Op deze pagina vind je hier handige uitleg bij.

Wat is een spindiagram?
Een spindiagram is een diagram in de vorm van een (spinnen)web.

Wat betekenen de lijnen in het spindiagram?
In het spindiagram zie je een blauwe lijn en een rode lijn.

De blauwe lijn is de gemiddelde score van alle ingevulde antwoorden op een thema of onderwerp.

De rode lijn is het risiconiveau dat volgens LOWAN voor jullie voor dat thema/onderwerp geldt.

Door de blauwe en rode lijn met elkaar te vergelijken kun je zien hoe jullie gemiddeld scoren én of dat voor jullie een risico vormt.

Naar aanleiding van de uitkomsten van de scan kan met de school/het bestuur een verdiepend en analytisch gesprek worden gevoerd aan de hand van de drie vragen:
1. Wat zien we?
2. Wat vinden we daarvan?
3. Wat gaan we doen?

Dit gesprek over de LOWAN Zelfscan kan gevoerd worden in diverse settings.

Kernteam
De LOWAN Zelfscan kan ingevuld worden door het hele team, het is ook mogelijk om de zelfscan in te vullen met een deel van het team. Bijv. directie, intern begeleider, een leerkracht. Dit kan een snel inzicht geven in de sterke punten en ontwikkelpunten van de locatie.

Teamgesprek
De antwoorden betreffen de percepties van de teamleden. Het doel is om een goed beeld te krijgen waar jullie staan als team. Het is interessant om de uitkomsten met alle teamleden te bespreken. De uitkomsten zijn de gemiddelden van alle antwoorden. Het kan zijn dat de individuele antwoorden niet hetzelfde waren, het is interessant om hierover in gesprek te gaan, door elkaars perspectief beter te begrijpen wordt het team sterker.

Vanuit het teamgesprek kan de analyse een start geven aan een aantal doelgerichte ontwikkelpunten. Ons advies is om hier concrete afspraken over te maken. Met welk ontwikkelpunt gaan we aan de slag, hoe gaan we dat doen, wat zien we als we dit oppakken, welke middelen/materialen hebben we hiervoor nodig, binnen welk tijdsbestek willen we dit resultaat zien.

Het kan interessant zijn om daarna weer de LOWAN Zelfscan af te nemen.

Gesprek met bestuur
Naast dat de LOWAN Zelfscan inzicht geeft in de onderwijspraktijk kan het ook een goed praatstuk zijn om in gesprek te gaan met het bestuur. Doordat in het nieuwkomersonderwijs het (standaard) LOVS niet leidend is om de groei van leerlingen in kaart te brengen is het soms lastig voor besturen om grip te krijgen op de kwaliteit binnen het nieuwkomersonderwijs. Deze zelfscan kan daarom helpen bij dit gesprek. Het is interessant om zowel over de sterke punten als de ontwikkelpunten het gesprek aan te gaan.

Download de richtvragen

Gesprek met andere nieuwkomerslocaties
De werkwijze van verschillende nieuwkomerslocaties lopen vaak sterk uiteen. Hoe er ook gewerkt wordt in de praktijk, het invullen van de LOWAN Zelfscan kan gedaan worden door iedere nieuwkomerslocaties. Het is hierdoor mogelijk om als locaties de resultaten van de LOWAN Zelfscan naast elkaar te leggen en te bespreken.

Vanuit de LOWAN Zelfscan komt een analyse van punten die sterk ontwikkeld zijn en punten die nog aandacht nodig hebben. Met deze resultaten kan een school aan de slag met deze punten.