Tijd voor schrijfonderwijs
Wanneer bied je schrijfonderwijs aan? Wat zijn de criteria? Zijn er methoden voor deze doelgroep?
Schrijven
Schrijfonderwijs
Kan de leerling al schrijven? In welk schrift kan de leerling schrijven? Is de leerling bekend met het Latijnse schrift? Hoe oud is de leerling? Is het handschrift leesbaar?
Afhankelijk van de antwoorden op de bovenstaande vragen kan je als leerkracht besluiten tot het wel/niet aanbieden van schrijfonderwijs. Hieronder meer informatie over de bovenstaande vragen en opties over hoe je het schrijfonderwijs dan kan aanpakken. Deze pagina gaat over het technisch schrijven, op deze pagina meer over stellen en het versterken van de schriftelijke taalvaardigheid.
Criteria voor wel/niet schrijfonderwijs
Beheersing Latijns schrift?
Indien de leerling al kan schrijven in het Latijnse schrift dan is de vraag of je schrijfonderwijs moet gaan aanbieden. De nieuwkomer heeft vaak veel achterstand in de Nederlandse taal t.o.v. leeftijdsgenoten. Het is belangrijk om goed te kijken naar de doelen waar de leerling aan moet werken. Als de leerling leesbaar kan schrijven in het Latijnse schrift dan is het schrijfonderwijs geen prioriteit.
Beheersing ander schrift?
Indien de leerling kan schrijven in een ander schrift dan het Latijnse schrift dan is dit een aanwinst! Dit betekent echter wel dat de Latijnse letters moeten worden aangeboden. Deze leerlingen kunnen moeite hebben met de schrijfrichting en de manier hoe je de letter schrijft. Dit betekent voor de leerkracht, expliciet aanbieden van schrijfonderwijs. Deze leerling kan al schrijven, dus pengreep en fijne motoriek zit vaak goed, echter hoe je de letters (en cijfers!) schrijft moet je als leerkracht begeleiden.
Nog nooit leren schrijven?
In het geval dat een leerling nog niet heeft leren schrijven dan is het nodig om schrijfonderwijs aan te bieden. Hierbij is het belangrijk om goed naar de beheersing van de fijne motoriek te kijken, dus ook bij oudere nieuwkomers. Denk ook aan voorbereidend schrijven: beweging in de lucht, klei, groot schrijven op digibord, met krijt op groot vel, in scheerschuim op tafel. Vervolgens is het belangrijk om tijd in te roosteren voor de schrijfles.
Schrijven of typen?
Trioen, M., & Casteleyn, J. [2020] hebben een praktijkgids geschreven ‘Extra kansen voor nieuwkomers. Wat werkt in schrijfonderwijs aan laaggeletterde anderstalige jongeren? Op pagina 15 staat het onderstaande:
“… verschillende onderzoeken tonen aan dat het met de hand schrijven van letters tot een betere letterherkenning leidt. Onderzoekers in een eerste studie lieten kinderen die nog niet konden lezen letters oefenen, hetzij door ze zelf te schrijven, hetzij door ze te typen. Kinderen die de letters hadden leren schrijven, herkenden de letters beter en voor een langere tijd dan kinderen die getypt hadden. Hoe kan dit? Hersenwetenschappers vermoeden dat beweging een belangrijke rol speelt in de representatie van letters in de hersenen. Door met de hand te schrijven krijgt het brein niet alleen visuele, maar ook motorische en kinesthetische signalen. Bij typen gebeurt dat niet.”
Hiernaast een filmpje van de Kennisrotonde. Zij gaven antwoord op de vraag ‘Is het waar dat leren schrijven (handschrift) bijdraagt aan taalvaardigheidsontwikkeling op alle schriftelijke domeinen?’. Hier het gehele rapport.
Blokschrift of verbonden schrift?
Aansluiten bij wat de leerling al beheerst
Als de leerling al heeft leren schrijven in het blokschrift of verbonden schrift dan is ons advies om hierbij aan te sluiten. Je biedt schrijfonderwijs voor deze leerling aan als je ziet dat de leerling het nog niet voldoende beheerst.
10 jaar of ouder
Als de leerling 10 jaar of ouder is, en de leerling kan nog niet schrijven in het Latijnse schrift, dan is ons advies om blokschrift aan te bieden. De leerling leert deze letters nu ook lezen. Daarnaast is het blokschrift motorisch makkelijker en is vaak beter leesbaar ook al beheers je het schrift nog niet heel goed.
Beginnende schrijver?
Is bekend naar welke school deze leerling doorstroomt? Zo ja, welk schrift gebruiken ze daar? Als nieuwkomersschool is het goed om regelmatig te inventariseren welk schrift vervolgscholen aanbieden in groep 3.
Materialen voor schrijfonderwijs
1,2 start
Het 12Start-boekje helpt niet-westerse kinderen Nederlands blokschrift te leren schrijven. Het boekje is bedoeld voor kinderen vanaf 10 jaar die het westerse schrift nog niet of onvoldoende beheersen.
Reguliere schrijfmethode
Je kan ook zeker een reguliere schrijfmethode inzetten. Voor oudere leerlingen die al hebben leren schrijven in een ander schrift (9+ jaar) is het aan te raden om met een losbladig systeem te werken. Het is dan makkelijker om de leerling met sprongen door de schrijfbladen heen te laten gaan.