Schrijven
Wanneer bied je schrijfonderwijs aan? Wat zijn de criteria? Zijn er methoden voor deze doelgroep?
Schrijven
Schriftelijke taalvaardigheid is belangrijk om te kunnen functioneren op school en in de samenleving. Het schoolsucces van leerlingen wordt in belangrijke mate bepaald door hun taalvaardigheden, waaronder schrijfvaardigheid. (Bron: SLO)
Grofweg onderscheiden we drie groepen nieuwkomers in relatie tot geletterdheid: zij die leerden lezen en schrijven in het Latijnse schrift, die het leerden in een ander schrift en die nog analfabeet zijn. (Bron: Ruimte voor Nieuwe Talenten).
Op deze pagina informatie over leerlingen aanpak voor leerling als ze in een ander schrift hebben leren schrijven en die nog analfabeet zijn. Maar natuurlijk ook informatie over aanpak over hoe je leerlingen stimuleert om teksten te schrijven die passen bij hun belevingswereld en leeftijd.
Beginsituatie vaststellen
Ga bij de leerling na:
- Is de leerling naar school geweest?
- Zo ja, heeft de leerling leren schrijven?
- In welk schrift kan de leerling schrijven
- Als de leerling in het Latijnse schrift kan schrijven, is het leesbaar?
- Kan de ouder schrijven?
Leerlijn schrijven
Wil je weten welke doelen je stelt voor schrijven? Kijk dan op de onderstaande pagina’s:
Lesmaterialen
Bekend met 1,2, start? Bekend met ‘Ster in schrijven’? Of met Taalronde? Deze en andere materialen zijn te vinden in de lesmaterialen database, kijk snel.
Vakliteratuur
Wat werkt in schrijfonderwijs aan laaggeletterde jongeren? Er is een onderzoek met aanbevelingen voor deze doelgroep. Adviseren onderzoekers schrijven of typen? Nieuwsgierig? Kijk snel.
Handschrift
Wel of geen handschriftonderwijs?
- Beheersing Latijns schrift? Goede pengreep? Leesbaar? Geen handschriftonderwijs.
- Beheersing ander schrift (zie link)? Goede pengreep? Aanleren hoe je de letters van het Latijnse schrift schrijft en wellicht aandacht aan schrijfrichting.
- Nog nooit leren schrijven? Hoe is de fijne motoriek? Pengreep? Loop de stappen door en ondersteun.
Blokschrift of verbonden schrift?
Als de leerling al heeft leren schrijven in het blokschrift of verbonden schrift dan is ons advies om hierbij aan te sluiten. Je biedt handschriftonderwijs voor deze leerling aan als je ziet dat de leerling het nog niet voldoende beheerst.
Als de leerling 10 jaar of ouder is, en de leerling kan nog niet schrijven in het Latijnse schrift, dan is ons advies om blokschrift aan te bieden. De leerling leert deze letters nu ook lezen. Daarnaast is het blokschrift motorisch makkelijker, vaak beter leesbaar ook al beheers je het schrift nog niet heel goed.
Schrijven of typen?
Trioen, M., & Casteleyn, J. [2020] hebben een praktijkgids geschreven ‘Extra kansen voor nieuwkomers. Wat werkt in schrijfonderwijs aan laaggeletterde anderstalige jongeren? Op pagina 15 is te lezen dat ze, na onderzoek, concluderen dat leerlingen die de letter schrijven de letters beter beheersen.
Hiernaast een filmpje van de Kennisrotonde. Zij gaven antwoord op de vraag ‘Is het waar dat leren schrijven (handschrift) bijdraagt aan taalvaardigheidsontwikkeling op alle schriftelijke domeinen?’. Hier het gehele rapport.
Betekenisvol schrijven
Webinar ‘Betekenisvol schrijven: expressieve functie voor (jonge) kinderen’
Jantien Dhont zoomde tijdens haar webinar op 11 februari 2025 in op het creatief schrijven met (jonge) kinderen. Ze schetste vanuit haar werk bij SLO, waarom aandacht voor schrijven belangrijk is. Ze lichtte drie functie van schrijven toe: de communicatieve functie, de expressieve functie en de conceptualiserende functie (kennis ontwikkelen).
Bekijk de presentatie
Poëzie schrijven
Merlijn Wentzel en Jolijn Kromhout waren een van de sprekers op de LOWAN-PO studiedagen 2024. Hoe kun je poëzie schrijven met nieuwkomers in kleine stappen, vanuit eigen ervaringen. Wanneer een leerling mag vertellen, luisteren, tekenen en schrijven over iets wat het zelf heeft meegemaakt, is de betrokkenheid groot. Het schrijven van poëzie is zoeken hoe je taal gebruikt, naar hoe je zegt wat je wilt zeggen, met weinig woorden.
Taalrondes met nieuwkomers
In een taalronde praten, tekenen en schrijven leerlingen over hun eigen ervaringen rondom een onderwerp dat dichtbij ze staat en waar ze eigen ervaringen mee hebben. Bijvoorbeeld, ‘een keer dat je nat werd’ of ‘een keer dat je buiten iets vond’. Op de pagina van taalronde staan exact de stappen beschreven hoe je dit met nieuwkomers kan aanpakken.
Passende schrijfopdrachten
Sluit met de schrijfopdrachten aan bij het thema en de belevingswereld van de leerling. Biedt ruimte voor de taal van de leerling, wellicht kan de leerling de schrijfopdracht schrijven in de eigen taal?
Na het eerste jaar
Ruimte voor nieuwe talenten
Meer dan ooit merken we dat de wereld in beweging is. Kinderen van overal komen de school binnen, brengen nieuwe ervaringen, gewoonten en talen mee. Leerkrachten, intern begeleiders en taalcoördinatoren staan voor nieuwe uitdagingen: welke methode is passend, hoe zorg ik voor een goed leerklimaat en bied ik alle leerlingen precies de juiste ondersteuning? In deze informatieve praktische handreiking wordt er meegedacht rondom vele keuzes waar je als school voor staat rondom onderwijs geven aan nieuwkomers.
De basis zit er in, en nu?
Erna van Koeven en Anneke Smits zijn de auteurs van het boek ‘Rijke taal’. Zij pleiten voor duurzaam, betekenisvol taal- en leesonderwijs. Zij stimuleren het creëren van rijke contexten, kiezen van rijke teksten en vormgeven van actief denken over taal en interessante onderwerpen. In dit boek staan vele praktische handvaten om meteen mee aan de slag te gaan.