Gereedschapskist nieuwkomerslocatie

In een nieuwkomersgroep zitten gemiddeld 15 leerlingen. Dit lijken weinig, maar door de grote differentiatie in thuistaal, schoolhistorie en perspectief is het met meer leerlingen lastig om een goed programma op maat te bieden.

Er zijn diverse mogelijkheden om tot een groepsindeling te komen. Hieronder drie voorkomende opties:

Leeftijd: het voordeel is dat de belevingswereld van de leerlingen vaak overeen komt, het nadeel is dat de niveau verschillen (zeker bij oudere leerlingen) erg uiteen kunnen lopen. Om dit wel te laten slagen heb je leerkrachten nodig met een sterk klassenmanagement en die goed kunnen differentiëren.
Niveau/tijd in Nederland: het voordeel is dat de doelen waar de leerlingen aan werken veelal overeen zullen komen, nadeel is dat 6 en 12 jarigen bij elkaar in groep kunnen zitten. Om dit wel te laten slagen heb je leerkrachten nodig die hoge verwachtingen van leerlingen hebben en die kunnen zorgen dat alle leerlingen zich betrokken/aangesproken voelen.
Stamgroep: een stamgroep kan ingedeeld zijn op tijd in Nederland of leeftijd. Vervolgens gaan leerlingen groepsdoorbroken aan rekenen, technisch lezen en woordenschat werken.

Een intake is erg belangrijk. De ouders en het kind ontmoeten. In deze eerste ontmoeting kan je meteen een sfeer neer zetten.

Het kan zijn dat je niet in het Nederlands met de ouders kan spreken. Zoek dan naar een gezamenlijk taal. Als deze er niet is, start dan met luistertaal (handen, voeten, papier/pen). Je kan ouders koffie/thee/water aanbieden, wat contact maken. Op het moment dat je vragen wilt stellen die niet via luistertaal kunnen kan je een tolk inschakelen (voorkeur professionele tolk, bijv. via global tolk i.p.v. broer/zus).

Naast de personalia wil je graag weten of de leerling al naar school is geweest. Ook is het erg belangrijk om te weten welke thuistaal wordt gebruikt en welke talen de leerling beheerst. In de link een voorbeeld van een intakeformulier.

Voor alle leerlingen is het heel belangrijk om zich veilig te voelen, voor nieuwkomers is dit helemaal het geval. Deze leerlingen zijn nieuw in dit land, spreken de taal vaak nog niet goed en zijn niet bekend met de gewoonten.

Eerst fysieke veiligheid. Een tip is loop naar de school en naar een klas, kijk door de ogen van een leerling (en op de hoogte van een leerling). Is er een veilig pad naar school? Is het duidelijk waar de ingang is? etc..

Dan het gevoel. We kunnen leerlingen veilig laten voelen als we voorspelbaar reageren, als er structuur is, als het duidelijk is waar de plek/stoel van de leerling is. Let er op dat dit ook visueel duidelijk is, dus ook bij oudere leerlingen is het aan te raden om een dagstructuur met plaatjes vorm te geven.

En ook met het werk kunnen we veiligheid creëren. Als leerkracht moet je goed kijken wat de leerling aan kan, uitdagen maar ook af en toe even terug naar de basis zodat de leerling weer even iets kan doen wat hij/zij beheerst.

En niet te vergeten de taal. Het spreken in de thuistaal (met bijv. een maatje) of het lezen in de thuistaal (door een bibliotheek met meertalige boeken) kan een veilig gevoel geven. Daarnaast de ruimte, dat de eigen taal gesproken mag worden, of dat de leerling wordt gevraagd naar woorden in de eigen taal geeft aan dat de leerling er mag zijn.

In nieuwkomersgroepen is het vaak een komen en gaan van leerlingen. Doordat de groep regelmatig van samenstelling veranderd is het belangrijk om constant aandacht te besteden aan groepsvorming.

Je kan dit doen door, door de dag heen, non-verbale energizers te doen. Je kan ook systematisch met een methode werken aan groepsvorming. Een methode kan wel lastig zijn als er veel veranderingen zijn.

De vreedzame school heeft speciale lesbrieven voor nieuwkomers. Team Up is een speciale methodiek voor nieuwkomers. Team Up biedt gestructureerde sport-, spel- en bewegingsactiviteiten zodat kinderen leren hoe ze met hun gevoel moeten omgaan. Team Up heeft een drie jarig traject ontwikkeld waarin teamleden leren hoe ze de lessen zelf kunnen geven.

Als een leerling nieuw binnenkomt is het meestal onduidelijk wat de leerling wel/niet kan. In de eerste weken stelt de leerkracht een beginsituatie vast. Deze beginsituatie stel je vast door middel van observaties en toetsen.

Stel: Leerling van 10 jaar komt nieuw binnen. Vanuit de intake is bekend dat de leerling eerder naar school is geweest en bekend is met het Latijnse schrift. Je koppelt de leerling aan een taalmaatje en het taalmaatje kan de school laten zien. Deze leerling kan je waarschijnlijk vrij vlot zijn/haar naam laten schrijven, een rekenblad maken en/of laten lezen in de eigen taal.

Stel: Leerling van 10 jaar komt nieuw binnen. Vanuit de intake is bekend dat de leerling nog nooit naar school is geweest. Deze leerling koppel je natuurlijk ook aan een taalmaatje, krijgt ook een rondleiding. Het kan zijn dat je dit de volgende dag weer herhaald moeten worden en de dag erna weer. Dat kan bij de bovenstaande leerling natuurlijk ook nodig zijn. Als deze leerling nog nooit een potlood heeft vastgehouden dan kan je op zoek naar grovere materialen (net als bij kleuters) waar hij/zij eerst mee kan werken.

In de link een voorbeeld van een beginsituatieformulier (6+)

Het correct uitspreken van de klanken, en het koppelen van de klank aan het teken is zeer belangrijk. Het expliciet aanbieden van de klanken en het inoefenen hiervan is dus nodig.

Dit aanbieden van de klanken kan met nieuwkomers niet ‘zoals in groep 3’. Er zijn namelijk grote verschillen zoals leeftijd en schoolhistorie. Leerlingen die al kunnen lezen in hun thuistaal beseffen dat we met letters woorden kunnen maken, maar als leerling hebben leren lezen in een taal in een ander schrift dan moet ze de klank-teken koppeling geheel leren.

Vervolgens moet je als school bedenken hoe je het aanleren van de klanken/ klankcombinaties/ klemtoonpatronen/ intonatiepatronen aanpakt. Er is helaas, momenteel, geen actuele methode voor nieuwkomers. Dit betekent dat nieuwkomersscholen bestaande materialen aanpassen. Veilig Leren Lezen, Lijn 3 of Actief Leren Lezen wordt vaak gebruikt. De eerste twee zijn reguliere methoden die geschreven zijn voor Nederlandse moedertaal sprekers. Dit betekent dat dit sterk moet worden aangepast, maar dat je de ‘kale boekjes’ kan gebruiken. Leerlingen hebben natuurlijk materiaal nodig om de klanken te oefenen/ letters te schrijven / woorden te lezen.

Er is een mondelinge taal methode voor nieuwkomers. Deze methode heet ‘Wereld vol Woorden’. De basis van Wereld vol Woorden is LOGO3000, deze moet dus ook aanwezig zijn.

Er zijn twee aanpakken binnen deze methode; de cursorische en de thematische. Met beide aanpakken versterken leerlingen hun Nederlandse mondelinge taal.

Veel nieuwkomerslocaties werken met een reguliere rekenmethode. Daarnaast zetten ze rekenkisten in, ter versterking van de talige aspecten.

Ook bij rekenen is de uitdaging hoe je een goed beredeneerd aanbod neerzet, en rekening houdt met de vele niveaus. Durven om de methode los te laten, en de leerling te laten groeien.

Spelling is ook een belangrijk vakgebied binnen het nieuwkomersonderwijs. Staal is een veelgebruikte methode, deze is niet specifiek voor nieuwkomers. Er zijn ook nieuwkomersscholen die Spelling in de Lift gebruiken.

Het auditieve aspect, luisteren en dan correct opschrijven, is heel belangrijk.

Begrijpend lezen, er is veel over geschreven in de afgelopen jaren. In het nieuwkomersonderwijs verstaan en begrijpen de meeste leerlingen in het begin weinig Nederlands. Je werkt aan de start veelvuldig aan de technische vaardigheden. Woordenschat, correct uitspreken van de klanken, vlot technisch lezen, luistervaardigheden op een gegeven moment komen begrip en technische vaardigheden op een zelfde niveau. Op dat moment kan de leerling sprongen maken met begrijpend lezen. Een veelgebruikte methode is nieuwsbegrip.

Veel nieuwkomers hebben een grote achterstand in te halen. Je maakt als school keuzes waar je wel/niet in gaat investeren. Als leerlingen nog niet hebben leren schrijven, of leren schrijven in een ander schrift dan het Latijnse schrift – dan is schrijfonderwijs erg belangrijk. Als leerlingen bekend zijn met de letters die we in Nederland gebruiken, en dit leesbaar kunnen schrijven dan is het advies om op andere vakken te focussen.

De leerling vertrekt. Dat gebeurt soms onverwachts en soms gepland. Het is goed om te weten hoe je hiermee om kunt gaan. We leggen de verschillende doorstroom- en uitstroomsituaties uit.