Meertaligheid
Leerlingen komen nieuw naar Nederland, hier gaan ze een nieuwe taal leren. De leerlingen beheersen ook al 1-2 of soms 3 talen. Hoe gaan we hier mee om?
Meertaligheid inzetten
Kennis die leerling heeft in de thuistaal, helpt bij het leren van de nieuwe taal. De omgeving waarin de leerling opgroeit en de onderwijservaring bepaalt het kennisniveau. Als de leerling bijvoorbeeld al veel ervaring heeft opgedaan met kennis over de bergen, het weer, de windrichtingen, de flora en de fauna, dan zit die kennis in thuistaal opgeslagen in het gemeenschappelijke kennisreservoir. Deze kennis kan de leerling op school benutten bij een wereldoriëntatie les. Hoe je dat doet vind je op deze pagina.
Naast de kennis die je van huis uit hebt meegekregen, hebben leerlingen ook vaardigheden ontwikkeld in hun thuistaal: ze voeren gesprekken, wachten op hun beurt, vertellen iets, kunnen lezen en rekenen. In hoeverre een leerling daar ervaring mee heeft opgedaan zal per kind verschillen. Als je bijvoorbeeld kan lezen in je moedertaal, zul je het technisch leesproces in het Nederlands ook sneller kunnen doorlopen. Je weet dan immers al dat de symbolen op papier iets betekenen en hebt daarmee al een aantal stappen doorlopen in het technisch leesproces die belangrijk zijn bij het leren lezen in elke taal. Dit zogenoemde meta-linguïstisch bewustzijn in zijn thuistaal, kan de leerling helpen bij het leesproces in de nieuwe taal.
De leerling komt dus binnen met een kennisreservoir die jij als leerkracht niet direct kan zien. Door de thuistaal in te zetten, maak je deze kennis zichtbaar. En benut de leerling alles wat hij in zijn ‘rugzak’ heeft. Op deze pagina staat informatie over meertalig beleid op school, talen zichtbaar maken en thuistalen functioneel inzetten.
Bron: Cummins, J., & Swain, M. (2014). Bilingualism in education: Aspects of theory, research and practice. Routledge.
Uitgelicht
MoediNT2
Niet nieuw – maar blijft goed. Taalkundigen van de UU hebben samen met onderwijsdeskundigen en ICT-experts deze (web)app ontwikkeld, die NT2-docenten helpt bij het oplossen van deze problemen. In de app vinden ze overzichten van cruciale verschillen tussen het Nederlands en een aantal veel voorkomende eerste talen, in sommige gevallen met lesactiviteiten erbij. Regelmatig worden nieuwe taalvergelijkingen toegevoegd.
Een eerlijker toetscultuur
Om goed onderwijs te bieden aan nieuwkomersleerlingen is juist bij binnenkomst de beginsituatie bepalen per domein/vakgebied belangrijk en kan het afnemen van een toets helpend zijn. Daarnaast zijn toetsen ook ondersteunend bij het zicht hebben op ontwikkeling. Meertalig toetsen, dat kan ook!
TOS of blootstellingsachterstand?
De ALDeQ-NL is een oudervragenlijst over de moedertaal(ontwikkeling) van meertalige kinderen. De vragenlijst helpt om meertalige kinderen met en zonder een taalontwikkelingsstoornis te onderscheiden. Het instrument is gebaseerd op de Alberta Language and Development Questionnaire.
Stap 1. Visie Meertaligheid
Om meertaligheid in elke klas op school terug te laten komen is het belangrijk om te werken vanuit een gezamenlijke visie op meertaligheid. Op welke manier wordt het bijvoorbeeld duidelijk dat op jullie leerlingen verschillende talen spreken? Zijn er afspraken over het gebruik van de thuistaal tijdens de les? De volgende materialen en websites helpen bij het vormen van zo’n visie.
6 bouwstenen voor een succesvol taaltraject
Bijna op elke school zitten wel leerlingen met een taalachterstand. Een Vlaamse onderzoeksgroep van de Universiteit van Antwerpen en de hogscholen Odisee en Thomas More hebben een wetenschappelijk onderbouwd antwoord gegeven op de vraag: Wat zijn de kenmerken van een effectief taaltraject voor leerlingen die de onderwijstaal onvoldoende beheersen?
Voorbeeld uit Hoofddorp
Aandacht voor thuistalen, cultuur en identiteit is uitgangspunt voor het onderwijs bij Optimist International School in Hoofddorp. Hier wordt de thuistaal van meertalige kinderen gericht ingezet. Het gebruik van de thuistalen heeft een positief effect op de taalontwikkeling van alle leerlingen. Ook zorgt het ervoor dat leerlingen zich gezien en competent voelen volgens het team van de Optimist.
Visiestuk GO!onderwijs
GO!onderwijs is een Vlaamse instelling voor onderwijs. GO!onderwijs heeft een visie stuk geschreven over inspelen op een meertalige realiteit. Dit visie stuk kan helpend zijn bij het schrijven van een eigen visie.
Whitepaper meertaligheid onderwijs
In de brainportregio Eindhoven is er een whitepaper geschreven omtrent “wat is de juiste manier om
leerlingen Nederlands te leren? En hoe ga je als onderwijsprofessional om met de uitdagingen die meertaligheid in het onderwijs met zich meebrengt?” In dit whitepaper lees je er meer over.
Kijkwijzer inzet thuistaal
In Leuven is een kijkwijzer ontwikkeld door steunpunt NT2. In 49 vragen kan een leerkracht zelf kijken in hoeverre thuistaal wordt ingezet in de leeromgeving en/of in werkvormen. De zelfscan kan een hulpmiddel zijn om een visie te ontwikkelen.
Model om je school dynamisch meertalig te maken
Dit model is geschreven voor reguliere scholen met voorbeelden hoe je je school dynamisch meertalig kunt maken.
Download model
Stap 2. Talensensibilisering
Wanneer je in de school aan de slag gaat met meertaligheid start je met het zichtbaar maken van de talen in de school. Alle kinderen zijn erbij gebaat om er bewust van te zijn dat er verschillende talen zijn, die van elkaar verschillen. Dit zorgt ervoor dat kinderen elkaars talen en hiermee elkaars kennis gaan zien en elkaars culturele achtergrond gaan waarderen oftewel talensensibilisering. Hier staan projecten en materialen waarmee je daaraan kan werken.
Boeken in vele talen op school
Veel leerlingen vinden het heerlijk om even weg te duiken in een boek. Op deze pagina tips en links naar meertalige boeken.
SJOES
SJOES geeft de leerkracht in het basisonderwijs twaalf lessen in handen om de meertaligheid van zijn klas grijpbaar te maken. Speels en oppervlakkig, of juist serieus en diepgravend, zo ontdekken de leerlingen de eigenschappen van taal, van hun eigen talen en van andere talen.
Meertalige boekencollectie
Deze inspiratiegids bevat suggesties om op school met een meertalige kinderboekencollectie te werken. Naast
activiteiten voor in de klas zijn er ook tips om ouders te informeren en inspireren thuis gebruik te maken
van boeken in hun thuistaal.
Stap 3. Functioneel meertaligheid inzetten
Nadat kinderen een positieve attitude hebben ontwikkeld voor elkaars talen, kun je meertaligheid ook functioneel inzetten in de klas. Door een beroep te doen op de thuistaal kan de voorkennis van de leerlingen geactiveerd worden. Het bevordert het begrijpen van de (nieuwe) kennis in de nieuwe taal. Zet de thuistaal daarom in als een vorm van pre-teaching. Je kan teksten vertalen en laten lezen of luisteren voorafgaand aan een les of een komend thema. Ook kun je ouders vragen om alvast te spreken over een bepaald onderwerp thuis in de thuistaal van het kind.
-
Vertaalapps gebruiken? En zo ja, welke?
Het is prettig voor de leerling om niet alles aan een maatje in de klas of aan de leerkracht te hoeven vragen. Help de leerling strategieën te creëren om zelfstandig te worden op momenten dat je iets niet begrijpt. Een manier om dit te doen kan zijn, met de inzet van vertaalapps. Maak wel duidelijke afspraken met de leerling over de inzet van deze hulpmiddelen. Wanneer het past bij het doel van de les, dan kun je het inzetten. Zeker niet altijd.
Een aantal suggesties voor veel gebruikte apps voor tekst vertalingen:
- Google Translate: Google Translate,
- Deepl: DeepL
- Vertalen met de telefoon: Google Lens vertalen van teksten ook met een auditieve voorleesfunctie in veel talen. Google Lens – Zoek wat je ziet
- Ondertiteling aanzetten in YouTube
- Travis Touch: vertaalapparaat zonder gebruik van telefoon in de klas. Link
- AI inzetten: ChapGPT voor het vertalen en creëren van teksten
-
Graag lees ik een paar praktijkvoorbeelden over inzetten van thuistaal
Maak jouw leerlingen zelfstandig door ze op de juiste momenten de thuistaal te laten inzetten, zowel in de taalklas en in het reguliere onderwijs. Dit kan voorafgaand aan de les, als een vorm van pre-teaching maar ook tijdens de les als middel om iets beter te begrijpen. Laat kinderen bijvoorbeeld tijdens een zaakvakopdracht eerst in hun thuistaal onderzoek doen en schrijven. Of als meerdere kinderen dezelfde taal spreken, overleggen in de thuistaal.
Daarna vertalen zij het in het Nederlands. Of laat leerlingen in hun thuistaal overleggen over een reken- of begrijpend leeslesopdracht. Hierdoor verbind je de kennis in het kennisreservoir van het kind met de nieuwe taal.
Artikel JSW: Translanguaging in de klas (Broekhof, 2021)
Aandachtpunten voor thuis
Ouders kunnen altijd bijdragen aan de ontwikkeling van hun kind op school. Ook wanneer zij de Nederlandse taal zelf nog niet spreken. Benadruk dat. Leg uit hoe belangrijk kennisontwikkeling is en dat het niet uitmaakt in welke taal dat gebeurt.
Raad ouders altijd aan om de taal met hun kind te spreken die zij zelf het beste beheersen. Kinderen hebben een correct taalaanbod nodig om zich te ontwikkelen. Als een kind een foutieve vorm vaker hoort zoals: ‘de kopje’ of ‘jij fietsen naar school’ , dan zal zij dat overnemen. Door het blijven spreken van de thuistaal creëren ouders een zo rijk mogelijke taalomgeving thuis. Bovendien zet je ouders in hun kracht. Zo ontstaat er geen afstand tussen ouder en kind door de nieuwe taalomgeving. Hier staat informatie voor ouders en leerkrachten om het leren thuis en in de klas aan elkaar te verbinden.
informatieve film
Thuistalen inzetten hoe doe je dat?
Het Nederlands en de andere talen: samen op school is een informatieve film van een half uur. Het programma is gemaakt voor schoolteams in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs.
Je vindt hier handvatten en ideeën over het omgaan met de taaldiversiteit op jouw school, over het inzetten van alle talenkennis die aanwezig is in jouw klas. Luister en kijk naar experts en naar jongeren die vertellen over taal, over hun eigen talen en de talen op school. Kijk ook op www.taalnaarkeuze.nl.
Interessante links
Rutu Foundation: online lezen voor meertalige leerlingen
Praktische tips voor op school en thuis voor meertalige leerlingen.
Taal naar keuze
Via deze website voorbeelden voor het primair onderwijs en trainingen over meertaligheid.
Natuur en techniek meertalig
Een leerplatform voor leerlingen in groep 5-6 met meertalig materiaal rondom natuur en techniek.
Drongo
Drongo is hét permanente online platform over taal en meertaligheid. Bij Drongo vind je informatie en netwerken over impact van taal en de toenemende impact van meertaligheid in de samenleving.
Lectoraat meertaligheid en geletterheid
Het lectoraat Meertaligheid & Geletterdheid valt binnen de NHL Stenden. Binnen dit lectoraat is er een sterke link met de praktijk. Naast onderzoek ontwikkelen ze ook materialen voor de praktijk.
Meertalige prentenboeken
Uitgeverij LAPPA Books heeft meertalige- en tweetalige prentenboeken voor peuters en kleuters in het aanbod.
Meertalig opgroeien: hoe is dat nou eigenlijk?
Wat houdt dit eigenlijk in, meertalig zijn? Ken je dan altijd dezelfde woorden in beide talen? En wat zijn de voor- en nadelen van meertalig opgroeien? Sharon Unsworth en Gerrit Jan Kootstra hebben samen drie animaties gemaakt over meertaligheid. In het onderstaande artikel de wetenschappelijke achtergrond.