Een sterke band is de basis voor ontwikkeling. Investeer in contact met de kleuter én ondersteun het contact met andere kinderen. 

Plan momenten om samen te spelen, zo groeit het vertrouwen tussen jou, de kleuter en de groep. 

Gebruik herkenbare materialen uit de thuissituatie, zoals een theeservies, een schilderijtje, poppen met diverse huidskleuren en meertalige prentenboeken. 

Betrek de thuistaal: laat de kleuter jullie woorden aanleren in zijn of haar taal, of gebruik hulp van een ouder, andere kleuter of een vertaalapp bij een uitleg.  Zo voelt de kleuter zich gezien, veilig en vertrouwd in de groep. 

Verdiep je in de cultuur van de kleuter.  

In het begin kan communiceren (luisteren en spreken) lastig zijn. Help de kleuter met mimiek en gebaren en visuele ondersteuning: teken, wijs aan en picto’s, etc. 

Of teken om iets duidelijk te maken. Een middel voor jou en de kleuter. Zo leert de kleuter de taal die hij/zij hoort begrijpen.

Tijdens (mee)spelen bouw je een band op en ontstaat er (non-verbale) interactie.  Als leerkracht ondertitel je het spel: je verwoordt wat jij of de kleuter doet. Zo leert de kleuter de nieuwe taal spelenderwijs begrijpen. 

Neem actief deel aan gesprekken tussen kleuters. Gebruik picto’s zodat de kleuter zijn/haar emoties kan duiden.  Op deze manier kan de kleuter met nog weinig Nederlandse taal tot zijn/haar beschikking zich uit drukken.  

Routines en ritme geven de kleuter houvast. Maak ze duidelijk met picto’s en oefen ze in.  

Gebruik dagrimtekaarten om structuur te bieden. Bespreek ze aan het begin én bij overgangsmomenten.  

De nieuwe school, taal en cultuur zijn voor zowel de kleuter als de ouder even wennen. Sommige ouders zijn zelf nooit naar school geweest. Anderen kennen het Nederlandse onderwijssysteem niet. In een gesprek neem je ouders stap voor stap mee. Vraag ook naar de ervaring van ouders. 

Leg uit dat spelend leren de basis is van ons kleuteronderwijs en leg uit hoe jullie samen zorgen dat hun kleuter zicht ontwikkelt. 

Wees open over wederzijdse verwachtingen: wat mogen ouders van de school verwachten en andersom?  

Plan na het eerste (inschrijf)gesprek tussendoor korte oudermomenten in om uitleg te geven en verwachtingen te bespreken. 

Betrek ouders actief. Maak een praatje, laat hen helpen bij voorleesactiviteiten of spelletjesmiddagen, zo raken ze vertrouwd met de school. 

Organiseer inloopmomenten of kijkochtenden. Dit geeft ouders een beeld van hoe het onderwijs eruitziet en wat er van hen en hun kind wordt verwacht. 

Koppel ouders als het kan aan een ervarener ouder met dezelfde taal. Dat verlaagt de drempel en versterkt het contact. 

Samenwerken met ouders
Goede samenwerking met ouders, passend bij hun mogelijkheden, versterkt de ontwikkeling van het kind en vergroot hun betrokkenheid. 

Stimuleer ouders om met hun kind te spreken in de taal die zij het best beheersen. De thuistaal is vaak de taal van emoties.  

Dit bevordert de communicatie tussen ouder en kind, nu én in de toekomst en ondersteunt de taal- én kennisontwikkeling. 

Een goede beheersing van de thuistaal helpt kinderen bij het leren van het Nederlands. Leg uit dat een niet-correct Nederlands aanbod hun kind in verwarring kan brengen. 

Zet ouders in hun kracht
Hoe kunnen ouders bijdragen aan de ontwikkeling van hun kind? Door samen te praten, te spelen, boodschappen te doen of te koken. 

Zijn ouders geletterd, dan kunnen zij ook voorlezen, in elke taal, zolang die goed wordt beheerst. 

Thuis Nederlands oefenen
Ouders helpen hun kind het meest door de thuistaal te blijven spreken én indien mogelijk Nederlands te oefenen. Denk aan:  

• samen digitale prentenboeken luisteren 

• memory spelen met de Nederlandse woorden er bij 

• filmpjes in het Nederlands kijken

Kleuters leren taal het best in gesprekken waarin ze taalaanbod, taalruimte en taalfeedback krijgen. Deze drie taalgroeimiddelen zijn essentieel voor hun taalontwikkeling. Sluit daarbij aan op wat de kleuter al weet of heeft meegemaakt. 

Taalaanbod: geef begrijpelijke taal die net boven het niveau van de kleuter ligt. Verwoord wat je ziet in het spel, in hele zinnen.
Voorbeeld:
“Ah, je maakt een puzzel. Kijk, dit is een hoekstukje. Die hoort in één van de vier hoeken.” 

Taalruimte: geef kleuters de ruimte om te praten, initiatief te nemen en zichzelf te uiten.
Voorbeeld:
Als de kleuter een puzzelstukje verschuift, zeg je: “Denk je dat het bij de zee hoort?” 

Taalfeedback: reageer positief op wat een kleuter zegt. Herhaal, verbeter zachtjes, of voeg nieuwe informatie toe.
Voorbeeld:
Kleuter: “Past niet.”
Leerkracht: “Klopt, dit puzzelstukje past hier niet.”
Of: “De baby van een koe is een kalfje. Die drinkt melk bij zijn moeder. Een koe is een zoogdier.” 

In goede interactie ligt de nadruk op inhoud, met onnadrukkelijke aandacht voor de taalvorm. 

Creëer een rijke speelleeromgeving en bied passende activiteiten aan. Observeer en pas je ondersteuning hierop af 

Verkennen: Kijk goed naar het spel en leef je in. 

Verbinden: Verwoord wat je ziet, speel mee en betrek andere kleuters. 

Verrijken: Voeg spelimpulsen, taal of andere leerdomeinen toe.  (De Haan (2012)) 

Stimuleer de (onderlinge) interactie door mee te spelen en het spel te verwoorden: je eigen handelingen (self-talk) en die van de kleuter (parallel-talk).  

Stel vragen op maat. Begin met eenvoudige vragen waarop kleuters non-verbaal kunnen reageren en bouw dit langzaam uit. 

Gesloten vragen: “Heb je gisteren in de speeltuin gespeeld?” 

Passieve vragen (bij nieuw aanbod): “Waar zie je het kalfje?” 

Open vragen: “Hoe heet de kamer waar je kookt?” 

Taaldenkvragen: “Wat zou jij doen als verdwaald bent?” 

Zorg voor voldoende ondersteuning door mimiek, gebaren, visuele hulpmiddelen. Topicaliseer; het onderwerp van de zin naar voren halen en parafraseer; iets herhalen in andere woorden, taal.  Pre-teach en herhaal activiteiten in kleine groepen. 

De LOWAN-ontwikkellijnen ondersteunen je bij het stellen van doelen voor nieuwkomerskleuters. Ze helpen je om accenten te leggen binnen je kerndoeldekkende aanbod, met aandacht voor rijke speelleeromgevingen én gerichte activiteiten.

Wees je er van bewust dat je kunt kiezen om doelen impliciet (onbewust taalverwerven in een rijke taalleeromgeving) en expliciet (bewuste instructie) aanbod kunnen komen.

Volg de ontwikkeling van de nieuwkomerskleuter en stel op basis daarvan doelen bij. Pas je speelleeromgeving, activiteiten, ondersteuning en taalsteun aan het niveau van de kleuter aan. Blijf hoge verwachtingen houden.

De LOWAN-ontwikkellijnen helpen om zicht te krijgen op ontwikkeling van de nieuwkomerskleuter.  Ook reguliere volgsystemen voor alle kleuters zijn hierbij bruikbaar. De beginsituatie van de nieuwkomerskleuters blijft altijd het vertrekpunt. Kijk daarbij naar de persoonlijke ontwikkeling van de kleuter.

In gesprek met de kleuter geef je taalsteun door taal te topicaliseren: herhaal het kernwoord of zet het kernwoord vooraan in de zin. Bijvoorbeeld: “Trek je jas maar uit. Je jas mag je uittrekken.” Daarnaast kun je parafraseren: herhaal een zin in andere of eenvoudigere woord. “De wolf was woest. De wolf is heel erg boos.”

Tijdens spel kun je handelingen van jezelf of de kleuter ondertitelen. Zo help je de kleuter de handelingen te koppelen aan taal. Ook is het goed om moeilijke woorden kort uit te leggen. Zo maak je taal begrijpelijk.

Maak het reguliere aanbod toegankelijk door aan te sluiten bij de ontwikkeling, thuistaal en cultuur van de kleuter. Gebruik de thuistaal om de kleuter zich thuis te laten voelen. Leer samen woorden of korte zinnen in de taal van de nieuwkomerskleuter.

Laat een andere kleuter vertalen of gebruik een vertaalapp.

Vraag een ouder om een verhaal in de thuistaal voor te lezen als pre-teaching. Je kunt ouders ook vragen dit thuis te doen of samen een digitaal prentenboek in de thuistaal te bekijken.

Spreek duidelijk af wanneer en waar de thuistaal gebruikt mag worden, bijvoorbeeld met een symbool of timer.

Voordoen en nadoen
Laat zien wat je van de kleuter verwacht. Doe zelf voor of laat een andere kleuter het voordoen wat je verwacht. Bijvoorbeeld hoe maak je een kwast schoon? Of hoe ruim je iets op? Of zit je in de kring?  Kies een kleuter die al begrijpt wat de bedoeling is.

Modelen is ook een vorm van voordoen. Als leerkracht laat je zien hoe je iets aanpakt: hoe je denkt, een probleem oplost of tot een antwoord komt. Je doet niet alleen voor, je verwoordt ook de denkstappen. Zo maak je denkprocessen zichtbaar en begrijpelijk voor kleuters.

Gebruik picto’s om stappen van processen, routines of verwachtingen duidelijk te maken.

Bijvoorbeeld:  Buitenspelen: 1. Opruimen, 2. In de kring zitten, 3. Jas pakken, 4. In de kring zitten, 5. In de rij staan, 6. Buiten spelen.

Tekenen is een effectieve manier om iets duidelijk te maken. Eenvoudige poppetjes, voorwerpen en pijlen helpen om uitleg te geven of gesprekken te ondersteunen, bijvoorbeeld bij conflicten tussen kleuters.  Teken wat je bedoelt (schroom niet).

Ondersteun het verhaal van een prentenboek door het eerst uit te spelen met poppen met een verteltafel, kamishibai of in een poppenkast