Wetenschappelijke verantwoording

Achtergrondinformatie

De vragenlijst naar ondersteuningsbehoeften van onderwijsprofessionals ten aanzien van nieuwkomers in het reguliere onderwijs is opgebouwd langs het onderstaande wetenschappelijke kader.

De praktijk van theorie
Een nieuwe taal leren duurt gemiddeld vijf jaar en kent drie fasen. In elke fase hebben leerlingen specifieke ondersteuning nodig: woordenschat uitbreiden, oefenen met spreken, lezen en schrijven, en gerichte feedback. Dit bereik je door in de klas een rijk taalaanbod, taalruimte en oefenkansen te organiseren.

Talen versterken elkaar via gedeelde kennis. Door meertaligheid in te zetten, maken leerlingen sneller de overstap naar een nieuwe taal. Thuistalen gebruik je functioneel via talensensibilisering (bewustzijn van andere talen) en translanguaging (de thuistaal inzetten om Nederlands te leren).

Welbevinden en ondersteuning
Wanneer school aandacht geeft aan meertaligheid en de culturele achtergrond van leerlingen, voelen zij zich sociaal-emotioneel meer thuis. Dit vraagt om goede samenwerking met ouders en kennis van traumasensitief lesgeven. Leerkrachten hebben daarnaast vaardigheden nodig om een veilig leerklimaat te creëren en leerlingen doelgericht te ondersteunen, bijvoorbeeld via geplande en interactieve taalsteun.

Hoge verwachtingen
De inspectie benadrukt dat nieuwkomersonderwijs hoge verwachtingen stelt en systematisch gevolgd moet worden. De LOWAN-leer- en kleuterontwikkellijnen helpen daarbij: ze bieden doelgericht onderwijs in het eerste jaar en kunnen, waar passend, worden doorgezet in het regulier onderwijs. Doel blijft steeds: zo snel mogelijk aansluiten bij leeftijdsgenoten.

Beleid op verschillende niveaus
Scholen die lesgeven aan nieuwkomers hebben een duidelijke visie en beleid nodig m.b.t. taalondersteuning, meertaligheid en cultuursensitief werken. Leerkrachten hebben daarnaast vaardigheden nodig om een veilig leerklimaat te creëren, doelgericht te werken en leerlingen te ondersteunen met interactieve en geplande taalsteun.

Literatuurlijst
Broekhuizen, M., Van Gils, F., Brasileiro Reis Pereira, I., Slot, E., Kortekaas, J., & Oudega, L. (2024). Bouwen aan grenzeloos goed onderwijs in de Brainportregio: Een onderzoek naar de relatief hoge instroom van niet-Nederlandstalige leerlingen in het speciaal onderwijs én mogelijke oplossingen voor het gehele primair onderwijs. Utrecht: Universiteit Utrecht

Coppens, L. (2021). Traumasensitief lesgeven: Handvatten voor het onderwijs aan getraumatiseerde kinderen. Amsterdam: Uitgeverij SWP

Cummins, J. (1991). Interdependence of first-and second-language proficiency in bilingual children. Language processing in bilingual children, 70, 89.

De Koning, M., & Verboeket, L. (2025). Het meerjarenmodel als leidraad: Een nieuwkomersleerling op school. Beter Begeleiden. Uitgave van de LBBO.

Duarte, J., Günther-van der Meij, M., De Backer, F., Frijns, C., & Gezelle Meerburg, B. (2022). Talenbewust lesgeven: Aan de slag met talige diversiteit in het basisonderwijs. Bussum: Coutinho.

Gibbons, P. (2002). Scaffolding language, scaffolding learning. Portsmouth, NH: Heinemann.

Goedhart, R. (2020). Ouderbetrokkenheid bij nieuwkomers: Hoe leraren en ouders elkaar kunnen bereiken. Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Hajer, M., & Meestringa, T. (2020). Handboek taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho.

Inspectie van het Onderwijs. (2021). Onderzoekskader 2021: Voor- en vroegschoolse educatie, primair onderwijs, voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs

Peters, L. (2021). Talen die de school in komen. Kansen voor een multidiverse basisschool. Amsterdam: Lannoo Campus.

Petit, R., Van Schooten, E., Hermans, A., Elshof, D., & Scheltinga, F. (2024). Nieuwkomers in het regulier onderwijs: De leerloopbaan van nieuwkomers in het primair- en voortgezet onderwijs. Amstelveen: Kohnstamm Instituut.

Razenberg, I., & Van der Vegt, A. (2024). Regionale samenwerking bij nieuwkomersonderwijs: Een evaluatie van de aanpak en resultaten. Utrecht: Sardes

Shiepers, M. e.a. (2024). Boordevol taal: Didactiek Nederlands voor het kleuteronderwijs. Gent: OWL Press.

SEO Economisch Onderzoek. (2024). Ondersteuning aan onderwijs voor nieuwkomers: Evaluatie van de subsidie LOWAN-po 2020-2024. Amsterdam: SEO Economisch Onderzoek

Taallectoren, L. P. T. N. (2017). Ruimte voor nieuwe talenten. Keuzes rond nieuwkomers op de basisschool.

Van der Stap, M. (2012). Van kerndoel tot leerlijn. Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Vanherf, A. (2022). Functioneel veeltalig leren in de klas: makkelijker gezegd dan gedaan? Tijdschrift Taal, 21(12), 50-63

Van Koeven, E., & Smits, A. (2020). Rijke taal: Taaldidactiek voor het basisonderwijs. Amsterdam: Boom.

Verhallen, M. (2010). Taal in andere pakken: Taalonderwijs aan anderstalige leerlingen. Amsterdam: Boom

Wouters, E., Van Popta, M., Dekker, S., & Smit, J. (2024). Meertalige leerlingen ondersteunen in het leesonderwijs: Een literatuurstudie naar meertaligheid, lezen met begrip en leesmotivatie. Amsterdam: Stichting Lezen.