Burgerschapsonderwijs: tips voor een sterke start 

Een nieuw schooljaar betekent nieuwe leerlingen, ouders en collega’s. Nieuwe leerlingen komen vaak uit andere landen en zijn nog niet vertrouwd met de Nederlandse cultuur. Dat geldt ook voor hun gezinnen. Nieuwe collega’s hebben mogelijk nog geen ervaring met het werken met nieuwkomers. Hoe neem je álle betrokkenen mee in het burgerschapsonderwijs? 

Leerlingen brengen verschillende achtergronden mee: sommige komen uit een samenleving die lijkt op de die van ons, anderen juist uit een totaal ander systeem. Burgerschapsonderwijs start met het overbrengen van de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat én de kennis, vaardigheden en houding die daarbij horen. 

Voor leerlingen en ouders: zorg voor een sterke start

Nieuwe leerlingen komen vaak uit totaal andere onderwijssystemen en samenlevingen. Een ‘sterke start’ is cruciaal. Zorg daarom voor: 

• Een welkom gevoel en veilige omgeving;
• Zichtbare aandacht voor meertaligheid en culturele diversiteit;
• Duidelijke schoolregels met visuele ondersteuning;
• Uitleg over het schoolsysteem en het burgerschapsonderwijs;
• Informatie over laagdrempelige ouderparticipatie;
• Interesse in de achtergrond van leerlingen en hun gezinnen.

Voor nieuwe collega’s: geef houvast

Nieuwe collega’s, zeker zonder ervaring met nieuwkomers, hebben behoefte aan duidelijke uitleg. Bespreek met hen: 

• De leerlingenpopulatie;
• De schoolvisie en het curriculum;

Gebruik de Handreiking Burgerschapsonderwijs. Dit helpt om doelen samenhangend en doelgericht vorm te geven.  

Leerlingenpopulatie in kaart brengen

De eerste stap in goed burgerschapsonderwijs is inzicht in je leerlingen. Gebruik het leerlingvolgsysteem (LVS) om te verzamelen: 

• Geslacht, woonplek, land van herkomst;
• Thuistaal, onderwijservaring in Nederland;
• Aantal bezochte scholen.

Verdeel de leerlingen over onderbouw, middenbouw en bovenbouw, of groepeer ze per klas. Zet de gegevens in kolommen en vul deze met de totalen. Zo krijg je snel inzicht in de samenstelling van je leerlingenpopulatie en beantwoord je direct meerdere richtvragen uit de Handreiking Burgerschapsonderwijs voor Nieuwkomersvoorzieningen. 

• Breng in kaart wie de leerlingen en hun ouders/verzorgers zijn.
• Achterhaal waar ze vandaan komen en wat de kenmerken van de groep zijn.
• Onderzoek in welke omgeving de leerlingen in Nederland opgroeien.
• Vraag hoe leerlingen hun nieuwe omgeving ervaren en hoe de omgeving naar hen kijkt.
• Vergelijk hun eerdere onderwijssysteem met het Nederlandse.
• Controleer of ze bekend zijn met democratische waarden.
• Ga na in hoeverre ze vertrouwd zijn met diversiteit (zoals LHBTI, religie en cultuur).
• Signaleer maatschappelijke thema’s in hun leefomgeving (gebruik bijvoorbeeld de wijkmonitor of allecijfers.nl).

Voer deze inventarisatie minstens één keer per schooljaar uit. In een nieuwkomersvoorziening is het vaak zinvol om dit twee keer per jaar te doen. De informatie is niet alleen waardevol voor burgerschapsonderwijs, maar helpt ook bij andere vakken en bij school- en groepsanalyses. 

Format Hoofddoelen en Inhoud Burgerschapsonderwijs

Gebruik het format hoofddoelen en inhoud burgerschapsonderwijs om gericht en samenhangend burgerschapsonderwijs vorm te geven. Het biedt overzicht én duidelijkheid over hoe je doelen bereikt en zichtbaar maakt. Ideaal bij de start van een nieuwe collega. Werk je op een reguliere school met nieuwkomers? Ook dan is dit format goed bruikbaar. 

Meer weten?