Als je je zorgen maakt over de ontwikkeling van een leerling, kijk dan allereerst hoe je je aanbod in de groep zo kunt aanpassen dat de leerling wel mee kan doet. Heeft de leerling herhaling nodig? Verlengde instructie? Of juist andere instructie? Dit heet de basisondersteuning.

Door goed zicht op de onderwijsbehoeften van de leerlingen kun je aanpassingen maken of interventies creëren.

Bespreek met een collega of intern begeleider/kwaliteitscoördinator je zorgen, wellicht hebben zij een goede tip.

Als na de aanpassingen en tips je je zorgen blijft maken, schaal dan de ondersteuningsroute op.

Als de ontwikkeling van een leerling, ondanks interventies, stagneert, onderzoek dan de oorzaak. Sluit eerst omgevingsfactoren uit: De situatie op school zoals geen aansluiting bij leeftijdsgenoten of onrust in de groep kan een rol spelen. Ga in gesprek met ouders als je je zorgen maakt, deel je observaties en vraag hoe zij het zien.

De ondersteuningsroute verschilt per school, bestuur of samenwerkingsverband. Het zijn stappen die je volgt bij zorgen over de ontwikkeling van een leerling.

In het algemeen zijn de stappen:

1. Bespreek je zorgen intern en met ouders,
2. Raadpleeg externen.
   

Toelichting bij de stappen.

Stap 1:

Bespreek intern met collega, intern begeleider/kwaliteitscoördinator en ouders welke interventies nodig zijn.

• Zorg voor een goed beeld van de leerling, zijn/haar onderwijsbehoeften, omgevingsfactoren en beginsituatie.
• Kijk of er sprake is van een achterstand, weinig onderwijs of een andere ontwikkeling dan leeftijdsgenoten.

Stap 2:

Bij blijvende handelingsverlegenheid, schaal de ondersteuningsroute op en raadpleeg externen. Afhankelijk van de hulpvraag nodig je bijvoorbeeld gemeente (wijk-/sociaal team), samenwerkingsverband, logopedist of psycholoog uit.

De intern begeleider of kwaliteitscoördinator weet hoe de ondersteuningsroute verloopt binnen jullie school/ samenwerkingsverband.

Een brede intake geeft inzicht. Zie ook voor een brede intake: Sterke start – LOWAN.

Een oudergesprek, observaties en toetsen geven een breed beeld van het kind. Elk kind heeft verschillende bevorderende of belemmerende onderwijsbehoeften. Nieuwkomers hebben daarnaast behoefte aan taalsteun.

Voor een overzicht van algemene onderwijsbehoeften van nieuwkomers Onderwijsbehoeften-nieuwkomersleerlingen-groep-1-8.

Zolang de leerling zich ontwikkelt, mag je aannemen dat je aanbod passend is. Nieuwkomers verschillen sterk in (culturele) achtergrond, onderwijservaring, leeftijd en leertempo. Werk met duidelijke doelen en stem af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Zorg voor structuur en een veilige pedagogische basis.

Twijfel je? Schaal dan op in de ondersteuningsroute.

Voor een overzicht van algemene onderwijsbehoeften van nieuwkomers Onderwijsbehoeften-nieuwkomersleerlingen-groep-1-8.

Alle kinderen hebben recht op onderwijs. Bij aanmelding van een nieuwkomersleerling met specifieke individuele ondersteuningsbehoefte heeft de school zorgplicht en moet de leerling bij voorkeur binnen 6 weken starten op een school. Is 6 weken niet haalbaar dan is de wettelijke maximale termijn binnen 3 maanden.  Lees meer over zorgplicht en wet passend onderwijs via deze twee links:

Zorgplicht passend onderwijs – Steunpunt Passend Onderwijs

Stroomschema zorgplicht aanmelding bij reguliere po-school

Als jullie twijfelen of jullie tegemoet kunnen komen aan de onderwijsbehoeften van de leerling, bespreek dit dan met ouders, specialisten en/of het samenwerkingsverband. Onderzoek samen hoe je de leerling passend onderwijs kunt bieden.

Wees je bewust dat ouders niet altijd bekend zijn met het Nederlands onderwijssysteem en in sommige gevallen extra ondersteuning nodig hebben bij het vinden van de juiste onderwijsplek.

Onverwachte doorstroom komt bij nieuwkomers vaak voor. Leg daarom zo snel mogelijk de onderwijsbehoeften, het uitstroomperspectief vast en of er contact is geweest met externen. Bij specifieke individuele onderwijsbehoeften die het school/groepsprogramma overstijgen stel je een OPP op.

Geef ouders bij verhuizing contactgegevens van de school mee (bijvoorbeeld via een visitekaartje) en leg uit dat zij deze aan de nieuwe school moeten geven.

Neemt de nieuwe school contact op? Zorg – met toestemming van ouders – voor een goede overdracht.

Nee, een OPP is niet standaard verplicht voor alle nieuwkomers. Er zijn uitzonderingen, lees verder.

Inspectie van het onderwijs stelt dat scholen zicht hebben op ontwikkeling van nieuwkomersleerlingen. Scholen maken afspraken hoe ze dat doen.

Bij specifieke individuele onderwijsbehoeften die het school/groepsprogramma overstijgen stel je een OPP op.

Handreiking ontwikkelingsperspectief (OPP): een houvast voor regulier én gespecialiseerd onderwijs – Steunpunt Passend Onderwijs

Uitzondering geldt voor:

Samenwerkingsverbanden die een OPP verplicht hebben gesteld. Schoolbesturen bepalen zelf welke leerlingen in aanmerking kom voor ‘extra ondersteuning’. Samenwerkingsverbanden stellen het niveau van de basisondersteuning vast. Nieuwkomers zullen niet altijd voor ‘extra ondersteuning’ in aanmerking komen. In samenwerkingsverbanden waar nieuwkomers onder definitie van ‘extra ondersteuning’ vallen, is een OPP wettelijke verplicht. In samenwerkingsverbanden waar nieuwkomers in beginsel onder ‘basisondersteuning’ vallen is een OPP niet wettelijk verplicht.

Voor meer informatie lees: Is voor alle nieuwkomers een ontwikkelingsperspectief nodig? | Inspectie van het onderwijs.

Vraag na bij jouw intern begeleider/kwaliteitscoördinator of bij je Samenwerkingsverband welke afspraken er zijn.

Als een leerling specifieke individuele onderwijsbehoeften heeft die het school-/groepsprogramma overstijgen is het raadzaam om een OPP op te stellen. Zo werk je cyclisch aan doelen en houd je zicht op de ontwikkeling van de leerling. Het OPP is dan een document dat jou en een vervolgschool direct zicht geeft op wat de leerling nodig heeft en wat werkt.

Meer lezen over het opstellen van een OPP: Handreiking ontwikkelingsperspectief (OPP): een houvast voor regulier én gespecialiseerd onderwijs – Steunpunt Passend Onderwijs.

Met toestemming van ouders ontvangen jullie het dossier van de vorige school. Dit is een mooie basis maar realiseer je dat oude observaties niet meer van toepassing kunnen zijn. Blijf zorgvuldig kijken naar de onderwijsbehoeften en het welzijn van de leerling in de nieuwe context. Veranderende factoren kunnen van invloed zijn op de ontwikkeling van een leerling.

Het Nederlandse onderwijssysteem kan sterk verschillen met het onderwijssyteem dat ouders kennen. Voor ouders die zelf geen onderwijservaring hebben, is vaak alles nieuw. Wees geduldig, begripvol en geef uitleg als er sprake is van een mogelijke doorverwijzing. Een goede relatie, ondersteuning en heldere communicatie helpen bij het vinden van een passende onderwijsplek. Zet bij belangrijke gesprekken altijd een tolk in en gebruik visuele ondersteuning. Neem de zienswijze van ouders en de leerling altijd mee in het advies. De inzet van een brugfunctionaris of sleutelpersoon kan helpend zijn in de gesprekken.

Het ouder- en jeugdsteunpunt van het samenwerkingsverband kunnen jullie daarbij ondersteunen.

Soms mist een leerling veel onderwijstijd in het eerste jaar. Het uitgangspunt is in principe altijd een vlotte doorstroom naar regulier onderwijs. Of verlenging van de taalklas wenselijk is, hangt af van de onderwijsbehoeften en van wat een vervolgschool kan bieden.

Wanneer een kind een nieuwe taal leert, kan er sprake zijn van een stille periode. De leerling praat dan nog niet in de nieuwe taal, maar leert passief misschien al heel veel. Maak je dus niet meteen zorgen als een leerling nog niet (veel) praat.  Bevraag ouders tijdens de intake naar de taalontwikkeling in de eerste taal.

Nieuwkomers hebben veel baat bij het krijgen van taalsteun. Profiteert de leerling onvoldoende van jullie aanbod, onderzoek dan met behulp van een logopedist/specialist of er andere oorzaken kunnen zijn en welke ondersteuning de leerling nodig heeft.

Blijf je je zorgen maken of ben je handelingsverlegen? Schaal dan de ondersteuningsroute op, overleg met een logopedist of vraag advies bij cluster 2.

Ongeveer 5-7% van alle kinderen heeft een taalontwikkelingsstoornis (TOS) (Universiteit Utrecht, Kentalis). Dit percentage is voor nieuwkomers niet anders dan voor bijvoorbeeld Nederlandssprekende kinderen. Een TOS komt dus niet vaak voor.

De juiste ondersteuning voor kinderen met een TOS hangt af van hun specifieke probleem. Een audiologisch centrum geeft handelingsadviezen nadat een TOS is vastgesteld. Ook een logopedist kan adviseren.

Maak je je zorgen om een leerling? Bespreek dit eerst intern met een collega, intern begeleider/ kwaliteitscoördinator en de ouders. Ga met elkaar na of jullie de leerling goed in beeld hebben en of de onderwijsbehoeften duidelijk zijn. Bepaal samen welke interventies jullie gaan doen.

Bij blijvende handelingsverlegenheid, schaal je de ondersteuningsroute op. Hierbij volg je de afspraken die op jouw school gelden. Deze kun je vinden in het ondersteuningsplan. Een mogelijke vervolgstap kan zijn het uitnodigen van externe specialisten zoals van het samenwerkingsverband of van de gemeente.

Als je denkt dat een leerling niet tot ontwikkeling komt en s(b)o wenselijk is, breng dan de specifieke individuele onderwijsbehoeften in kaart en zet passende interventies uit.

Ben je handelingsverlegen? Bespreek je hulpvraag intern, met ouders, de kwaliteitscoördinator en met het samenwerkingsverband.

Gesprekken met en observaties door externe experts kunnen tips opleveren om minder handelingsverlegen te zijn. Het opstellen van een OPP voor leerlingen met specifieke individuele onderwijsbehoeften is nodig.

Blijven jullie handelingsverlegen? Betrek dan opnieuw het samenwerkingsverband en onderzoek samen wat de beste ondersteuning is en op welke plek. Soms kan een arrangement passend zijn om de juiste ondersteuning op jullie school te kunnen geven. Soms is een andere reguliere school of een s(b)o het best passend. Zie ook vragen over de ondersteuningsroute.

NB: Houd rekening met de diverse achtergronden van nieuwkomers. Geef kinderen tijd om te wennen en te ontwikkelen. Ritme, structuur en duidelijkheid zijn belangrijk. Realiseer je dat taalscholen op het gebied van het leren van een nieuwe taal veel kunnen bieden.

De ene leerling ontwikkelt zich sneller dan de andere, dat is normaal.  Ook kan het lastig zijn het leertempo en de ontwikkeling van een leerling te beoordelen.

Ga tijdig in gesprek met mogelijke vervolgscholen, bespreek de onderwijsbehoeften van de leerling, verken samen wat zij kunnen bieden en hoe hun aanbod passend wordt voor de leerling.

Scholen vinden het prettig als je meedenkt en te weten hoe jij komt tot een passend aanbod voor de leerling. Nazorg vanuit de taalklas kan helpend zijn.

Betrek ouders altijd bij de verkenning, zij kiezen uiteindelijk de school en hebben zorgplicht. Het doel blijft een vlotte doorstroom naar regulier onderwijs en aansluiten bij een groep met leeftijdsgenoten.

Soms is het mogelijk dat nieuwkomersleerlingen op grond van specifieke individuele onderwijsbehoeften met een arrangement in het reguliere onderwijs instromen. Daarvoor is van belang het samenwerkingsverband tijdig te betrekken. Zij beoordelen of een arrangement passend is.

Een vlotte doorstroom naar regulier onderwijs is het doel van een taalschool. Verlenging van de taalklas kan in specifieke gevallen helpen om onderwijsbehoeften scherper te krijgen, extra ontwikkeltijd te bieden of een vervolgschool te vinden. Zorg dat je de onderwijsbehoeften en ontwikkeling van de leerling goed in beeld hebt. Stel concrete doelen voor de verlenging.

Ga tijdig in gesprek met een vervolgschool, toon de leergroei, bespreek de onderwijsbehoeften en refereer aan het Meerjarenmodel (Ruimte voor nieuwe talenten).

Nieuwkomers hebben na het eerste jaar nog taalsteun/NT2 nodig, wat onder basisondersteuning valt. Wijs scholen daarop. Bied aan om je expertise te delen.

Tip: Maak op voorhand afspraken met schoolbesturen en samenwerkingsverband over de doorstroom van nieuwkomersleerlingen.

Benader een nieuwkomersschool in de regio – zij hebben vaak veel ervaring en expertise.
Gebruik de LOWAN-scholendatabase en volg scholing of wordt lid van de LOWAN-community van jouw regio.

LOWAN-PO organiseert ook webinars, studiedagen en biedt een scholingsdatabase.

Sluit je aan bij de LOWAN-community in jouw regio en stel je vragen via onze LOWAN-helpdesk.

Meer weten? Ruimte voor nieuwe talenten

Ja, in het eerste jaars hebben nieuwkomersleerlingen een intensief NT2 aanbod nodig (zie Meerjarenmodel voor een nieuwe taal leren Ruimte voor nieuwe talenten). De leerling heeft een middel nodig om te kunnen communiceren met zijn omgeving.

Een nieuwkomersleerling is op grond van specifieke individuele onderwijsbehoeften op jullie school toegelaten. Het kan zijn dat die onderwijsbehoeften voorliggend zijn en eerst aandacht vragen. Het leren van de taal kan dan hand in hand gaan met de aanpak van de specifieke individuele onderwijsbehoeften. Wees gerust: leerlingen leren de nieuwe taal ook incidenteel in interactie met anderen.

Op het moment dat de leerling eraan toe is, is investeren in een intensief NT2 wenselijk.

Doe dat bijvoorbeeld door:

• Dagelijks Algemene Taal (DAT) aan te bieden,
• steunzinnen te oefenen,
• aandacht voor klanken,
• woorden van je les te pre-teachen en te herhalen,
• taalsteun te geven tijdens reguliere lessen,
• thuistaal in te zetten,
• een rijke taalleeromgeving.

De leerlijnen voor eerstejaars nieuwkomers kunnen een houvast bieden om het aanbod te bepalen. Leerlijnen – LOWAN

Na het eerste jaar kan de NT2 ondersteuning afgebouwd worden. De ontwikkeling van de cognitief academische taal (CAT) blijft net als bij alle leerlingen aandacht vragen. Taalsteun geven is zeker de eerste vijf jaar nodig.

De informatie over het leren van een nieuwe taal in het reguliere onderwijs is ook relevant voor het SO/SBO. Snel informatie hierover? Nieuwkomers in regulier – LOWAN

Op de LOWAN-website vind je de LOWAN-leerlijnen en materialen.

Veel ondersteuning op s(b)o-scholen is nuttig voor nieuwkomersleerlingen, zoals structuur, duidelijkheid, visuele ondersteuning, taalsteun en een adaptief aanbod.

In een overzicht Onderwijsbehoeften-nieuwkomersleerlingen-groep-1-8.vind je onderwijsbehoeften die in algemene zin gelden voor nieuwkomers. Je zult zien dat je aan veel van de behoefte al tegemoetkomt in het s(b)o.

Nieuwkomers komen mogelijk alleen op school in contact met Nederlands. In de eerste fase in Nederland, is een intensief Nederlands aanbod nodig om de nieuwe taal te leren. In een latere fase kan dit afgebouwd worden en blijft taalsteun geven nodig (zie ook vraag: ‘Hebben nieuwkomersleerling in het s(b)o ondersteuning nodig om de taal te leren?’).

De LOWAN-leerlijnen zijn ontwikkeld voor eerstejaars nieuwkomers. In het s(b)o kunnen de LOWAN-leerlijnen gebruikt worden om te komen tot een onderwijsaanbod voor nieuwkomersleerlingen.

Hoe en hoe snel een leerling de leerlijn doorloopt is afhankelijk van de onderwijsbehoeften.

Bijvoorbeeld een langzaamlerende nieuwkomer zal de leerlijn minder snel doorlopen. Voor andere leerlingen met andere zorgvragen kan het zijn dat de LOWAN-leerlijnen passend zijn voor het eerste jaar op een s(b)o school. Zie ook LOWAN-leerlijnen.

Maak je twijfel bespreekbaar. De leerling is middels een TLV (Toelaatbaarheidsverklaring), afgegeven door jullie samenwerkingsverband, op jullie school toegelaten. De Commissie van begeleiding heeft bepaald of de leerling plaatsbaar en toelaatbaar was. Leg jouw vraag bij deze commissie.

Het Steunpunt Passend Onderwijs (SPO) is een gezamenlijk initiatief van de PO-Raad en de VO-raad en ondersteunt schoolbesturen, scholen en samenwerkingsverbanden in het primair, voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs met de uitvoering van passend onderwijs in de praktijk en bij het nemen van stappen richting inclusief onderwijs op de lange termijn.

Het team van Steunpunt Passend Onderwijs staat samen met de beleidsadviseurs van de PO-Raad en VO-raad voor je klaar. Home – Steunpunt Passend Onderwijs