Hoorrecht en OPP binnen het onderwijs aan nieuwkomers

Vanaf 1 augustus 2025 treedt het verplichte hoorrecht van leerlingen bij het opstellen van een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) in werking. Voor veel scholen, met name die met een groot aantal nieuwkomersleerlingen, roept deze wetswijziging vragen op. Hoe geef je het hoorrecht goed vorm bij leerlingen die pas kort op school zijn, nog nauwelijks Nederlands spreken?

Wat is een OPP?

Een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) is een document dat wordt opgesteld voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften die extra ondersteuning nodig hebben bovenop het reguliere onderwijsaanbod. Het OPP beschrijft het verwachte uitstroomniveau en bevat concrete doelen, de aanpak en de evaluatie van de geboden ondersteuning. Vanaf augustus 2025 hebben leerlingen formeel het recht om hierover gehoord te worden. Dat betekent dat scholen met hen in gesprek gaan over hun leerdoelen, ervaringen en verwachtingen.

Basisaanbod is geen extra ondersteuning

Binnen veel scholen voor nieuwkomersonderwijs krijgen leerlingen een intensief, doelgericht taalprogramma. Ze leren de Nederlandse taal in een stevig tempo om vervolgens door te stromen naar het reguliere onderwijs. Dit basisaanbod – gericht op taalverwerving en inhaalslagen – geldt in principe als regulier onderwijs voor deze doelgroep.

Volgens de Inspectie van het Onderwijs is het daarom niet nodig om voor elke leerling een OPP op te stellen. Scholen kunnen volstaan met een groeidocument of leerlingperspectief waarin het basisaanbod en de voortgang worden vastgelegd. Door bewust andere terminologie te gebruiken dan “OPP”, voorkom je verwarring en onnodige verplichtingen. Dit is ook de lijn die door de Inspectie wordt aanbevolen.

Er is een uitzondering, die geldt voor: Samenwerkingsverbanden die een OPP verplicht hebben gesteld. Schoolbesturen bepalen zelf welke leerlingen in aanmerking kom voor ‘extra ondersteuning’. Samenwerkingsverbanden stellen het niveau van de basisondersteuning vast. Nieuwkomers zullen niet altijd voor ‘extra ondersteuning’ in aanmerking komen. In samenwerkingsverbanden waar nieuwkomers onder definitie van ‘extra ondersteuning’ vallen, is een OPP wettelijke verplicht. In samenwerkingsverbanden waar nieuwkomers in beginsel onder ‘basisondersteuning’ vallen is een OPP niet wettelijk verplicht.

Wanneer is er wél sprake van een OPP?

Een klein aantal leerlingen binnen de nieuwkomersgroepen heeft, naast het basisaanbod, aanvullende ondersteuning nodig. Zij hebben specifieke onderwijsbehoeften. Denk aan ondersteuning vanwege leer- of gedragsproblemen, trauma of sociaal-emotionele uitdagingen en soms een combinatie daarvan. Voor deze leerlingen is een OPP wél verplicht – en dus ook het hoorrecht.

In de praktijk betekent dit: het voeren van een gesprek met de leerling en diens ouders over de ondersteuning. Wat vindt de leerling van de hulp? Wat wil hij of zij zelf bereiken? Ouders en leerling stemmen in met het handelingsdeel van het OPP. Het inschakelen van een tolk voor dit gesprek kan helpend zijn, omdat goede communicatie hierover cruciaal is en je aan nieuwkomersouders en leerlingen meer kan uitleggen over het gehele Nederlandse onderwijssysteem. Het gesprek visueel ondersteunen door te tekenen kan ook helpend zijn.

Van dit gesprek wordt een kort verslag gemaakt en toegevoegd aan het document.

Werken met individuele dossiers + OPP-elementen

Op veel scholen wordt gewerkt met individuele dossiers waarin het basisaanbod en de voortgang systematisch worden beschreven. Wanneer blijkt dat extra ondersteuning nodig is, worden aan dit groeidocument OPP-onderdelen toegevoegd. Bijvoorbeeld door deze onderdelen visueel te markeren (bijv. met kleur), blijft het geheel overzichtelijk en is het duidelijk wat onder het OPP valt.

De aanvullende onderdelen zijn:

• Bevorderende en belemmerende factoren (school en thuis)
• Ondersteuningsbehoeften van leerling, ouders en schoolteam
• Doelen, aanpak en evaluatie van de extra ondersteuning
• Benodigde expertise of inzet van derden (bijv. logopedist, gedragsspecialist)

Conclusie

Het hoorrecht vraagt van scholen dat zij leerlingen actief betrekken bij hun ontwikkelingsproces. Voor nieuwkomers betekent dit extra aandacht voor communicatie, meertaligheid, (school/zorg)cultuur en passende gesprekstechnieken. Tegelijk biedt deze verandering kansen om leerlingen echt te zien, ook in hun kwetsbaarheid. Door onderscheid te maken tussen basisaanbod en extra ondersteuning, en het gesprek gestructureerd vorm te geven, blijft het OPP een hulpmiddel en geen hinderpaal.

Meer informatie