In gesprek met een ISK over LOB

Marieke Bakema, is werkzaam bij het landelijk Expertisepunt LOB en werkt als LOWAN-adviseur op het gebied van LOB en beheert de LOWAN-vo community-groep Loopbaanontwikkeling (LOB) en ISK waarin ze ook tips deelt.

In gesprek over LOB met ISK Gouda
ISK Gouda is een ISK met 26 klassen. De school heeft in de afgelopen jaren een grote groei doorgemaakt. Het aantal Oekraïense leerlingen is enorm gegroeid maar ook de instroom vanuit andere landen blijft groot. De school heeft al met al een hele gemixte populatie leerlingen met twee, binnenkort drie vestigingen. Tegelijk met het aantal leerlingen is natuurlijk ook het team gegroeid. Dit is leuk en tegelijkertijd ook een uitdaging. Ondanks de groei en daarmee gepaarde dynamiek wordt er op ISK Gouda veel belang gehecht aan LOB. Niet alleen door de decanen. LOB is een thema dat binnen de school een groot draagvlak heeft. Ik ging in gesprek met decaan Patricia Vrolijk om te horen hoe leerlingen en mentoren enthousiast gemaakt zijn voor LOB.

Welke rol speelt LOB bij jullie op school?
Sinds een paar jaar staat LOB op ons programma. Toen LOB verplicht werd op het reguliere vo vonden wij als team dat het eigenlijk ook een ‘must’ is voor de ISK. Toen zijn we LOB in de loop van de jaren gaan ontwikkelen en nu hebben we een aardig portfolio met allerlei LOB opdrachten. Omdat de uitstroomgroep naar het mbo veel groter is geworden is het team inmiddels ook veel groter dan het team toen we begonnen met LOB. We proberen het hele team bij LOB te betrekken.

Welk doel hebben jullie met LOB?
Als je het aan collega’s vraagt worden er twee dingen genoemd. Sommigen zeggen dat de leerlingen zichzelf moeten leren kennen, de andere groep vindt dat de leerlingen vooral goede informatie nodig hebben over mbo opleidingen en de doorstroom. Eigenlijk is het een combinatie van deze 2 doelen. Alles wat we doen past wel bij de vijf loopbaancompetenties zodat de leerlingen met de opdrachten de loopbaancompetenties ontwikkelen. Uiteindelijk willen we dat de leerlingen zo goed mogelijk voorbereid zijn op hun toekomst als ze hier uitstromen.

Toen jullie begonnen met LOB, zijn jullie toen gaan werken vanuit een gezamenlijke visie op LOB?
Toen we net begonnen zijn we dingen gaan uitproberen zonder dat we daar nog een heel duidelijke visie op hadden. Op een gegeven moment werden we bekend met de vijf loopbaancompetenties en dat gaf ons wel veel meer richting. Ook vinden we reflectie heel belangrijk. Dat doen we niet door de leerlingen verslagen te laten schrijven maar door, vaak klassikaal in gesprek te gaan met de leerlingen.

Kan je toelichten hoe LOB er nu uit ziet bij jullie?
We hebben basislessen voor de verschillende niveaus. We beginnen met LOB voor leerlingen in de uitstroomgroepen. Allereerst leggen we de leerlingen uit wat LOB is en hoe het Nederlandse onderwijssysteem in elkaar zit. Anders begrijpen leerlingen niet waarom LOB voor hen belangrijk is. Dan gaan de leerlingen aan de slag met motievenreflectie en kwaliteitenreflectie. Vervolgens gaan ze aan de slag met werkexploratie en de andere loopbaancompetenties. We gaan er steeds verder en dieper er op in, de vragen ‘wat kan ik?’ en ‘wat wil ik?’ komen wel steeds weer terug want alles hangt met elkaar samen.
De lessen worden gegeven door mentoren of docenten. In ieder geval door een leerkracht die ook NT2 geeft. Hoe ze het precies verdelen dat mogen de docenten zelf weten.
Alle opdrachten staan in de Teams omgeving. We hebben ze opgesplitst in opdrachten die geschikt zijn voor leerlingen die naar entree opleidingen gaan en leerlingen die mbo niveau 2, 3 of 4 gaan doen omdat je met hen meer de diepte in kan gaan. Als docenten een nieuwe les maken kan je die ook terugvinden in Teams en je kan de lessen dan ook zelf weer aanpassen zodat ze geschikt zijn voor jouw klas.
Docenten zijn blij met deze basislessen. Een aandachtspunt is de praktijk. Leerlingen zouden gebaat zijn bij nog meer praktijkervaringen zoals stages.

Net als de meeste ISK’s hebben jullie een grote groep nieuwe collega’s en zij-instromers. Er komt veel op deze mensen af. Hoe zorg je dat zij ook aangehaakt zijn en aan de slag kunnen met LOB?
We zorgen ervoor dat LOB altijd als onderwerp op de agenda staat bij overleggen. Het wordt als thema dus regelmatig besproken. Verder staat het echt als vak op het rooster. Daardoor nemen mensen het serieus. Het is niet een optie maar je wordt geacht er aandacht aan te besteden in deze les. Mensen vinden het ook een leuk vak om te geven. Ook van de leerlingen krijgen we terug dat ze het een leuk vak vinden. Dit komt omdat ze weten dat ze niet iets gaan leren uit een boek maar in gesprek gaan met elkaar en iets gaan leren over henzelf.

Wat mooi om te horen dat er bij jullie op school enthousiasme is voor LOB. Ik spreek als LOB adviseur met veel scholen en mentoren en dit enthousiasme is er lang niet altijd. Veel mentoren weten niet goed wat ze met het thema aan moeten en dan blijft het vaak bij het doorlopen van een methode waardoor het meer een ‘afvinklijstje’ wordt. Zowel leerlingen als mentoren vinden het dan niet leuk om LOB bezig te zijn. Gezien het enthousiasme vermoed ik dat de kwaliteit van jullie opdrachten goed is! Wie heeft de opdrachten gemaakt?
In eerste instantie hebben ik en mijn collega-decanen de lessen gemaakt. We vragen nu wel aan mentoren die zelf goede lessen hebben ontwikkeld of ze deze in Teams willen delen met de rest. Voorlopig hebben we nu genoeg materiaal om verder te gaan met LOB in de mentorlessen.

Was er vanaf het begin af aan voldoende draagvlak voor LOB?
Jazeker! Ik denk dat dit komt omdat collega’s in de uitstroom-groepen zelf aangaven dat dit een belangrijk thema is voor hun leerlingen. Wij als decanen waren het daar natuurlijk helemaal mee eens. Wij ervaren juist dat ze het leuk vinden. Ze zijn soms nog wel zoekende maar de wil is er en ze doen het wel.

Hoe gaan jullie om de met de dynamiek op een ISK. Bijvoorbeeld leerlingen die tussentijds in- of uitstromen?
Als jongeren tussentijds instromen dan kijken we eerst of die leerling aan het eind van het schooljaar uit zal stromen of niet. Zo niet dan kan de leerling vanaf het jaar daarop mee doen met LOB. De druk op de LOB-lessen ligt vooral in de eerste helft van het schooljaar tot en met ongeveer februari. LOB staat voor 1 uur op het rooster maar je zou er zo 2 of 3 uren aandacht aan kunnen besteden, en dat mag ook. Daarna gaan ze al aan de slag met aanmelden. Na die tijd blijft LOB nog steeds belangrijk maar dan gaan ze bijvoorbeeld vast een stage zoeken of interviewen ze mensen in verschillende bedrijven.

Aan het begin van het gesprek gaf je aan dat je zou willen dat jullie leerlingen nog meer praktijkervaringen op doen. Welke ervaringen buiten de school bieden jullie de leerlingen op dit moment al wel?
In oktober gaan ze naar de beroepenbeurs waarbij ze kort kennis kunnen maken met allerlei beroepen. De klassen die uitstromen naar entree opleidingen gaan proefstuderen bij Albeda en MBO Rijnland. Daar doen ze een carrousel waardoor ze kennismaken met de verschillende richtingen die ze daar hebben. Met de uitstroom-klassen die naar mbo niveau 2, 3 of 4 gaan bezoeken we de studiekeuzebeurs in Rotterdam en een open avond van mbo Rijnland die hier vlakbij zit. De activiteiten bereiden we altijd voor en achteraf is er altijd nog een les waarbij we de bezoeken evalueren.

Jullie besteden veel aandacht aan de voorbereiding en reflectie. Dat zorgt ervoor dat de activiteiten veel meer impact hebben. Hoe doen jullie dit? Zijn dat bijvoorbeeld individuele gesprekken?
Nee dat is bijna altijd klassikaal. Om deze ervaringen voor te bereiden moeten de leerlingen vragen die ze beantwoord willen hebben van tevoren bedenken. Achteraf moeten ze vaak een korte presentatie geven of soms hun ervaringen opschrijven. Wij lopen er ook altijd zelf rond zodat we de leerlingen kunnen stimuleren om de vragen te stellen en hen hierbij te helpen als dat nodig is. Ze vinden activiteiten zoals de beroepenbeurs vaak ook spannend dus dan hebben ze onze hulp ook echt nodig.

Houden de leerlingen hun ontwikkeling bij in een loopbaandossier?
Nee dat niet maar we willen ze een certificaat gaan geven waarop de vaardigheden staan die ze opgedaan hebben. De bedoeling is dat er op individueel niveau aangevinkt kan worden op het certificaat aan welke vaardigheden de leerlingen hebben gewerkt. Dat kunnen voor de ene leerling andere vaardigheden zijn dan voor de andere leerling. We zijn geen voorstander van portfolio’s aanleggen met allerlei verslagen er in want dan wordt het misschien een ‘moetje’. Het werkt nu juist zo goed dat het een vak is waar niet veel druk op zit van bijvoorbeeld cijfers. Ze zien er echt het nut van in, dat het voor hun toekomst is en dat ze het voor zichzelf doen.

Welk verschil zie je nu jullie actief LOB aanbieden op school?
Je ziet echt verschil! Vroeger waren wij meer leidend en sturend in waar leerlingen naar toe zouden moeten gaan en nu denken ze veel meer zelf na en gaan ze zelf op onderzoek uit wat bij ze zou passen. En ze komen ook met veel vragen en dat is alleen maar goed want dat laat zien dat ze proactief zijn. Dat zijn vaak hele gerichte vragen zoals bijvoorbeeld op welke school je bepaalde opleidingen kan doen, welk niveau ze moeten volgen of in welke plaats je bepaalde opleidingen kan doen. Soms geven we ze ook wel advies. Bijvoorbeeld als ze een opleiding in Utrecht op het oog hebben en dan geven we ze de tip om eerst uit te zoeken hoe lang de reistijd is.

Wat hebben jullie leerlingen nog nodig?
Ik zou graag willen dat de leerlingen op stage gaan. Dat bieden we nu nog niet. Wat we dit schooljaar wel willen gaan doen is voorbereiding op de stage die ze in het mbo zullen gaan lopen. Daar willen we in de periode dat ze zich al in hebben geschreven aandacht aan besteden. We willen ze bijvoorbeeld leren hoe ze moeten solliciteren voor een stage en hoe ze een stage kunnen vinden. Vaak moeten ze namelijk aan het begin van het schooljaar op het mbo een stage hebben en ze hebben geen idee hoe ze dat aan moeten pakken.
Een andere activiteit die ik nog zou willen uitbouwen is voorlichting in de klas door verschillende opleidingen waar onze leerlingen interesse in hebben. We nodigen nu wel elk jaar oud-leerlingen uit voor een voorlichting. Dat willen we ook verder gaan uitbouwen en anders inrichten. We willen het zo gaan organiseren dat onze leerlingen in gesprek gaan met studenten van richtingen die echt hun interesse hebben. Zodat deze activiteit interessant wordt voor alle leerlingen en er meer interactie op gang komt.

Jullie doen echt veel goede activiteiten en zijn op een doordachte manier bezig met LOB! Als je scholen die ook meer met LOB willen doen een tip zou willen geven. Welke tip zou je geven?
Mijn eerste tip is: leg niet alles vast! De lessen die wij ontworpen hebben zijn niet letter voor letter beschreven. Je hebt als docent echt de vrijheid om de lessen aan te passen aan jouw klas. Ook de volgorde staat niet vast. Wel hebben we een overzichtje met suggesties van wat je wanneer zou kunnen doen. Deze vrijheid zorgt ervoor dat mensen zich eigenaar voelen van LOB. We evalueren af en toe wel om te kijken of de klassen ongeveer op hetzelfde punt zitten. Maar doordat mensen zelf ook lessen kunnen bedenken en zelf uitmaken hoe ze het doen en wanneer zorgt voor veel meer draagvlak en betrokkenheid.
Verder is het belangrijk dat het thema vast op het rooster staat en tot slot wil ik het belang van reflecteren benadrukken. Zowel bij een LOB-activiteit als bij gewone opdrachten. Ga heel veel met de leerlingen in gesprek! Deze gesprekken zetten de leerlingen echt aan het denken.

Dank voor de waardevolle tips! Dan nog een laatste vraag. Zou jij een van jouw leukste LOB-opdrachten met de lezers willen delen?
Een opdracht die altijd heel leuk is om te doen is een zelfportret maken. De leerlingen maken een zelfportret van voorwerpen die iets over hen vertellen. Vervolgens maken ze hier een foto van. In de klas raden de leerlingen van wie welk zelfportret is en vertelt de desbetreffende leerling waarom hij of zij voor deze spullen heeft gekozen. Met de hele klas bedenken we welke twee eigenschappen af te lezen zijn uit het zelfportret. (de gehele opdrachtbeschrijving is te vinden in de groep ISK en LOB van de LOWAN-community)