De kracht van kleine stappen. Hoe Jamal zijn vertrouwen wist terug te vinden.

Michel Linthorst is als docent werkzaam bij de ISK Gouda en trainer en bedenker van 7Life Skills.

‘Wie vertrouw jij?’
vraag ik aan mijn leerlingen van de ISK Gouda.
‘Mijn vader en moeder’, zegt Imre.
Asma en Jalila lachen naar elkaar. Ze zijn dikke vriendinnen die alles met elkaar delen. Ze kunnen echt niet zonder elkaar.
‘En jij, Jamal?’

‘Ik vertrouw helemaal niemand!’
Het blijft even stil. Hij is helaas niet de enige op onze school die dit antwoord geeft.
Niet gek als je op 14-jarige leeftijd vanuit je geboorteland-ver-weg-van-hier door je vader en moeder op pad wordt gestuurd om naar Nederland te gaan.

Hoe eenzaam moet je je dan voelen…

Steeds verder van huis. Steeds verder van jezelf. Steeds verder van de mensen die je het meest vertrouwde.
Jamal is zo’n jongen. Hij was 5 maanden onderweg. Stel je eens voor. Op je 14de door het gevaarlijkste gebied ter wereld. In je eentje. Enge mensensmokkelaars die al je geld aftroggelen. Over een woeste zee in een gammel bootje. Zonder zwemdiploma. Je paspoort gestolen. Gevangen genomen. Ontsnapt. Midden in de nacht de grens oversteken. Geweerschoten. Honger. Dorst. Angst. Veel van onze leerlingen maken dit soort dingen mee.

Van het beroemde boek ‘Alleen op de wereld’ kunnen veel van mijn leerlingen hun eigen versie schrijven.
Niet gek dat Mo, Amira, Lina, Aiden en Jamal zeggen dat ze niemand vertrouwen.
Zo pijnlijk om te horen. Dat ga ik niet eventjes oplossen. Maar ik ga wel mijn best doen voor mijn leerlingen. Ieder procentje vertrouwen, eigenwaarde en lef kan in de toekomst het verschil maken.

We zitten in de kring en doen een ogenschijnlijk simpele oefening.

Loop met je ogen dicht naar de overkant. Je klasgenoot vangt je op.
‘Met wie zou jij deze oefening willen doen?’, vraag ik aan Jalila. Ik weet het antwoord al.  Asma staat op en houdt haar handen voor zich. Ze gebaart dat Jalila veilig naar haar toe kan lopen. Jalila begint voortvarend en heeft er flink de pas in, maar na 10 stappen wordt het toch spannend en houdt ze zich een beetje in. De ene na de andere leerling doet de oefening.

Jamal oogt gespannen.
‘Wil jij mij tegen houden, Jamal?,’ vraag ik op ontspannen toon.
Hij knikt. Ik loop rustig naar de overkant. Jamal pakt me zachtjes bij mijn schouders.
‘Dank je wel, kerel,’ zeg ik en geef hem een high-five.
‘Met wie zou jij de oefening willen proberen?,’ vraag ik.
Ik vraag niet óf hij de oefening wil doen. Want dan denk ik zijn antwoord al te weten. Ik wil hem ook niet onder druk zetten. Wel uitnodigen om het te proberen. Als hij niet wil is het ook goed. Van kijken en erover nadenken leer je ook al.

‘Met jou,’ zegt hij aarzelend.
Met kleine stapjes en met zijn handen voor zich uit loopt hij voorzichtig naar me toe. Hij kijkt kort tussen zijn wimpers door. Niemand die het ziet.
‘Kom maar, gaat goed, je bent er bijna,’ moedig ik hem aan.
Met zachte handen pak ik hem bij zijn schouders. Daarna wat steviger als blijk van waardering.

‘Goed gedaan man! Trots op jou.’
Zo onwaarschijnlijk veel enge avonturen meegemaakt en toch zo kwetsbaar als hij 7 meter met zijn ogen dicht moet overbruggen.

De weken erna bouw ik de oefening stapje voor stapje uit. Ik maak de afstand wat groter, gebruik een blinddoek, de leerlingen hangen achterover terwijl ze een fietsband beethouden. Tijdens een vorm van blindemannetje laat Jamal zich geblinddoekt door de gangen van de school leiden door Ismael, een fantastische klasgenoot die precies begrijpt dat hij goed voor Jamal moet zorgen. Na 6 weken doen we de vertrouwensval.
‘Jamal, zullen wij het samen voordoen?’
‘Is goed,’ zegt hij. Ik laat Jamal eerst voelen dat hij gerust met zijn rug tegen mijn sterke handen kan leunen. Als dat lukt ga ik een mini-stapje verder. Jamal laat zich achterovervallen. Na 5 cm vrije val vang ik hem meteen weer op. Dan 10 cm, 20 cm en 30 cm. Uiteindelijk laat hij zich bijna helemaal plat vallen en vang ik hem net boven de grond op. Uit de klas klinken ‘oeh’s’ en ‘aah’s’ en een groot applaus. Jamal glimt van trots. Ik ook.

Dat hij dit durft komt echt niet alleen door deze oefening. Alles draait om de intentie.
Ik probeer echt een beetje aandacht voor hem te hebben. Ook in de gang, buiten de lessen om. Juist buiten de lessen om.
Ik wil Jamal laten voelen dat ik écht in hem geloof.
‘Nog gescoord tegen Stolwijk?’ vraag hem na het weekend.
‘Nee, 4-0 verloren, lacht hij.
Mijn collega Christel heeft haar best gedaan om hem op een voetbalclub te krijgen. Opeens heeft hij er een paar leuke vrienden bij en zit hij in het weekend niet alleen op zijn kamertje.

Vertrouwen ontwikkel je echt niet door alleen wat oefeningetjes te doen.
Jamal en zijn klasgenoten onderzoeken al weken waar ze goed in zijn. Dat is veel meer dan ze dachten. Ook dat geeft vertrouwen! In de techniekles blijkt Jamal fantastische dingen te kunnen maken. Pedro, de ook-al-zo-betrokken-techniekdocent heeft zelfs speciale opdrachten voor hem verzonnen. Jamal laat zijn zelf gemaakte robot zien. Hij lacht. De gezamenlijke inspanning van alle bevlogen collega’s maakt dat Jamal heel voorzichtig weer een beetje durft te dromen van een toekomst.

Een half jaar na zijn afscheid van de ISK komt Jamal weer eens langs. Hij is gegroeid.
‘Ik doe een opleiding programmeren, niveau 3 op het MBO.’

Jamal zal zich misschien altijd wel een beetje ‘Alleen op de wereld’ blijven voelen, maar na twee jaar op de ISK wel met het gevoel dat hij ertoe doet. En dat er mensen zijn die echt in hem geloven.

Ook al gelooft hij dat zelf nog niet helemaal.

P.S. Als ISK-docent zijn we terughoudend om ervaringen zoals Jamal meegemaakt heeft te bespreken en proberen we ons vooral te richten op het heden en de toekomst. Soms komen deze verhalen spontaan naar boven, bijvoorbeeld tijdens een mentorgesprek of tijdens de intake en hebben we een natuurlijk luisterend oor.

Michel verzorgt op de studiedag van LOWAN-vo een workshop over 7 Life Skills. Bekijk zijn website voor meer informatie en data trainingen.