luisteren, spreken en gesprekken voeren
Mondelinge Taal met nieuwkomers. Hoe pak jij dat aan?
Op deze pagina inspiratie, informatie en materialen.
Mondelinge Taal
Mondelinge taal, ook wel mondelinge taalvaardigheid, is te verdelen in luisteren, spreken, woordenschat en gesprekken voeren. (Bron: SLO)
Op het moment dat nieuwkomers in onze groep komen beheersen de kinderen deze vaardigheden al in hun thuistaal. De leerlingen luisteren, spreken met hun omgeving in hun thuistaal. Ook voeren ze gesprekken in hun thuistaal. De kwaliteit van de interactie en in welke mate van de interactie hangt sterk af van de omgeving waarin het kind opgroeit. De eerder opgedane ervaring in de thuistaal kunnen de kinderen inzetten in een nieuwkomersgroep.
Het is belangrijk dat leerlingen veel gelegenheid krijgen om hun mondelinge taal te oefenen. Lok de leerlingen uit, stimuleer ze, geef ze het vertrouwen zodat ze ook durven te communiceren (in het Nederlands). Eerst zal de communicatie wellicht met handen en voeten gaan of in hun thuistaal of een gemeenschappelijke taal. Echter hoe meer ze oefenen in het Nederlands hoe vaardiger ze worden. Dit is ook belangrijk voor het ontwikkelen van schriftelijke vaardigheden. Persoonlijke factoren (aanleg, durf), omgevingsfactoren en kennis van de wereld zorgen voor diversiteit in tempo en kwaliteit van de mondelinge taalvaardigheid van een kind.
Beginsituatie vaststellen
Ga bij de leerling na:
- is de leerling bekend met luistersituaties in de thuistaal? (denk aan: voorlezen, instructie)
- beschikt de leerling over een ruime woordenschat in de thuistaal?
- maakt de leerling verbaal of non-verbaal contact met andere leerlingen
- onderscheid de leerling woorden in gesproken Nederlandse taal?
Hoe kan ik de beginsituatie vaststellen?
-
Gesprek met ouders
Je kan deze vragen laten beantwoorden door de ouders. Het is mooi om dit soort vragen tijdens de eerste kennismaking te stellen. Je zou dan kunnen vragen:
‘Ging ___ (naam kind) naar school in ____ (naam land)? In welke taal werd er lesgegeven? ‘
‘Denk aan andere kinderen van dezelfde leeftijd als ___(naam kind). Hoe goed is je kind in____ (taal)?’ -
Stel dat er hiaten zijn in de thuistaal, wat dan?
Als blijkt dat de taalontwikkeling in de thuistaal wat hiaten kent, dan kan je overwegen om de vragenlijst van de AldeQ te gebruiken. Deze vragenlijst, over de ontwikkeling van de thuistaal bij de leerling, is er naast het Nederlands ook in Arabisch, Engels, Frans, Pools, Roemeens, Russisch, Spaans en Turks.
Bekijk AldeQ -
Wel of niet toetsen?
Er is momenteel geen geschikte methode-onafhankelijke toets (TAK is sterk verouderd). Hierdoor is het in kaart brengen van de woordenschat bij de start in het Nederlandse onderwijs eigenlijk niet mogelijk.
Wil je zicht krijgen op de Nederlandse woordenschatontwikkeling? Dan is het raadzaam om alleen de woorden te toetsen die op verschillende manieren (in je onderwijs) aanbod zijn gekomen. In feite toets je dan methodegebonden: je biedt woorden aan, ze worden veelvuldig herhaald en je checkt of ze zijn beklijfd.
Om de beginsituatie van de leerling te bepalen kun je ook de voorwaardelijke doelen (van de leerlijnen) pakken en kijken in hoeverre de leerlingen deze doelen beheerst. Daarna kun je de nieuwe doelen bepalen.
Leerlijn Mondelinge Taal
Weten welke doelen je stelt voor Mondelinge Taal? Binnen onze leerlijnen zijn deze voor gr.3-8 verdeeld in twee leerlijnen: Leerlijn Mondelinge Taal en Leerlijn Woordenschat. Kijk op de onderstaande pagina’s:
Lesmaterialen
Bekend met Wereld vol Woorden thematisch? Of met de versie cursorisch? Ken je het spel Babili-Bab? De poster van Taaltroost gezien? En luisteren leerlingen naar zinnen met de NT2 praat-mee-pen? Voor dit en meer materiaal, zie de lesmaterialen database.
Vakliteratuur
Wil je meer achtergrondinformatie over het vakgebied Mondelinge Taal? Het boek ‘Scaffolding learning, scaffolding language’ is een bron vol kennis. Geen tijd om een heel boek te lezen? Artikel van onderwijskennis.nl geeft snel 4 aanbevelingen voor leerkrachten om de mondelinge taal (ook van nieuwkomers) te versterken.
Uitgelicht
Wereld vol Woorden cursorisch
Het materiaal van de methodische aanpak bestaat uit Blok A en Blok B. Elk blok biedt 80 lessen, verdeeld over acht thema’s. Na elke vier thema’s is er een herhaalweek en een toets. Blok A is bedoeld voor de eerste 20 weken nieuwkomersonderwijs, Blok B voor de tweede 20 weken.
Wereld vol Woorden thematisch
De thema’s kunnen op elk moment van het jaar worden ingezet, behalve die over (eigen) feesten, welke is gekoppeld aan Sinterklaas en Kerstmis. De onderliggende visie van de thematische aanpak is gemaakt vanuit een combinatie van de ‘Taxonomie van Bloom’ en het ‘Kwadrant van Cummins’.
Woorden in Prenten
In prentenboeken staan veel woorden en zinnen. Aan de hand van de methodiek van Woorden in Prenten kan je in 1-2 weken de woorden/zinnen vanuit het prentenboek aanbieden. Aan het einde van deze periode begrijpen alle leerlingen het prentenboek.
Grammaticale leerlijn
Werk je met Wereld vol Woorden thematisch? Zoek je naar manieren om NT2-grammatica in de thema’s te integreren? Ga aan de slag met het leerstofoverzicht Grammatica bij Wereld vol Woorden, ontwikkeld voor en door nieuwkomersleerkrachten!
Speel je wijs
In ‘Speel je wijs’ staan veel activiteiten waardoor leerlingen snel geneigd zijn in gesprek te gaan. Een praktisch boek, je klapt het open en met weinig voorbereidingstijd kan je aan de slag.
Moedint2
Waarom is het advies om lidwoorden expliciet aan te bieden? Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen Nederlands en andere talen? Taalkundigen van Universiteit Utrecht hebben Moedint2 ontwikkeld.
Filmpje met Sterre Leufkens Artikel over de app Naar Moedint2Presentatie over leerlijn Mondeling Taal
Op de LOWAN studiedag 2023 gaven Ank Stekelenburg en Anita Wieling een presentatie over de leerlijn Mondelinge Taal. Deze presentatie is via de onderstaande link te bekijken.
Taal (aan)leren door te doen
Op de LOWAN studiedag 2023 gaf Hanneke Pot een workshop over TPR. TPR kan je inzetten bij leerlingen die nog maar net in Nederland zijn en nog geen Nederlands spreken. Er is een opname gemaakt van deze workshop, tevens is de presentatie te downloaden.
Taalachterstand of TOS?
Op de LOWAN studiedag 2023 gaf Janneke de Waal-Bogers de presentatie ‘Taalachterstand of TOS: een ingewikkeld vraagstuk’. Tijdens de presentatie besprak ze de overeenkomsten en verschillen tussen ‘meertalige taalverwerving’ en TOS.
Contact met meertalige logopedist?
In Nederland zijn veel meertalige logopedisten werkzaam, maar de vindbaarheid van deze logopedisten is soms lastig. Op de site van Stichting Meertalige Logopedie Nederland zijn vele meertalige logopedisten te vinden.
Klassenmanagement
Weinig taal, toch in gesprek
Resi Damhuis gaf een sessie op de LOWAN studiedag 2023. Jonge kinderen spelen graag. Gebruik de kracht van spel om natuurlijke taalverwerving te stimuleren: ga meespelen in doen-alsof-spel. Hoe zorg je dat je het spel niet verstoort maar juist versterkt? Je krijgt concrete handvatten om spelenderwijs aan taalontwikkeling te werken. Bestemd voor: zowel beginnende als ervaren nieuwkomersleerkrachten die werken met leerlingen van 4 tot 6 jaar.
Taaldenkgesprekken
Met een klein groepje in gesprek om een probleem op te lossen en ondertussen veel taal leren! Spreken nieuwkomers wel genoeg Nederlands voor zo’n gesprek? Ja! Het kan eerder dan je denkt. Ook met weinig woorden. Met gebaren en handelingen erbij maken leerlingen duidelijk wat ze bedoelen. Juist daarvan leren leerlingen meer taal!
Taalrondes
Door eigen ervaringen als uitgangspunt te nemen en leerlingen te helpen hierover te praten, tekenen en schrijven, komt iedereen op eigen niveau tot taalproductie. Leerlingen zijn zo gemotiveerd om hun ervaringen te delen, dat ze alle taal die ze hebben inzetten om hun verhaal over te brengen.
Tips voor leerkracht
Expertisecentrum Nederlands komt met tips voor de leerkracht bij het lesgeven aan nieuwkomers.
- Focus op inhoud, niet op vorm
- Biedt ruimte voor nieuwkomer om te spreken
- Zorg voor inhoudelijke uitdaging
- Geef communicatieve feedback
Na het eerste jaar
Hoe maak je sprongen door de stof?
Werkt de leerling nog niet op hetzelfde niveau als zijn leeftijdsgenoten? Tijd voor actie. Stel de beginsituatie vast en maak een doel voor het komende jaar. Bepaal aan de hand van de leerlijn Mondelinge Taal / Woordenschat tussendoelen, kijk kritisch naar je aanbod en observeer regelmatig welke vaardigheden de leerling wel/niet beheerst. Vaardigheid beheerst? Maak een sprong door de leerstof! Tip: Maak regelmatig tijd voor een kort gesprekje
De basis zit er in, en nu?
Erna van Koeven en Anneke Smits zijn de auteurs van het boek ‘Rijke taal’. Zij pleiten voor duurzaam, betekenisvol taal- en leesonderwijs. Zij stimuleren het creëren van rijke contexten, kiezen van rijke teksten en vormgeven van actief denken over taal en interessante onderwerpen. In dit boek staan vele praktische handvaten om meteen mee aan de slag te gaan.
Ruimte voor nieuwe talenten
Meer dan ooit merken we dat de wereld in beweging is. Kinderen van overal komen de school binnen, brengen nieuwe ervaringen, gewoonten en talen mee. Leerkrachten, intern begeleiders en taalcoördinatoren staan voor nieuwe uitdagingen: welke methode is passend, hoe zorg ik voor een goed leerklimaat en bied ik alle leerlingen precies de juiste ondersteuning? In deze informatieve praktische handreiking wordt er meegedacht rondom vele keuzes waar je als school voor staat rondom onderwijs geven aan nieuwkomers.
Ruimte voor nieuwe talenten