Streefdoelen nieuwkomersonderwijs

Ten behoeve van een thema-onderzoek in de Managementafspraak 2016 van de Inspectie van het Onderwijs, heeft de expertisegroep ‘Nieuwkomers’ een verkennend onderzoek opgezet waarin beoogd werd inzicht te verkrijgen in streefdoelen op taalgebied specifiek gericht op eerstejaars nieuwkomers van het primair onderwijs. Het onderzoek had als doel de inspecteurs van nieuwkomersvoorzieningen informatie te verschaffen over de taalontwikkeling van deze leerlingen en in te schatten in hoeverre bestaande doelen die scholen hanteren passend en ambitieus genoeg zijn voor de nieuwkomers. Om dit te onderzoeken zijn gegevens verzameld van 529 nieuwkomers verspreid over 15 nieuwkomersvoorzieningen in Nederland. Van de nieuwkomers zijn alle toetsscores op het gebied van woordenschat, spelling, technisch lezen en begrijpend lezen meegenomen die in het schooljaar 2015-2016 in groep 3 of hoger behaald zijn. Daarnaast werden de volgende achtergrondkenmerken van de nieuwkomers verzameld: geletterdheid, taalachtergrond, herkomst en leerlinggewicht. Met deze achtergrondkenmerken werd beoogd eventuele verschillen in taalprestaties tussen groepen nieuwkomers te onderzoeken en, indien nodig, de leerlijnen voor de streefdoelen hierop af te stemmen.

Op grond van de achtergrondkenmerken zijn er verschillen gevonden in het Nederlands taalniveau tussen geletterde en niet-geletterde nieuwkomers, tussen Latijns geletterde en niet- Latijns geletterde nieuwkomers, tussen nieuwkomers van arbeidsmigranten en nieuwkomers van vluchtelingen/asielzoekers en tussen nieuwkomers met verschillende leerlinggewichten. Deze verschillen beperken zich per subgroep echter steeds tot specifieke taalvaardigheden en specifieke toetsmomenten. Daarnaast zijn de verschillen enkel zichtbaar bij de leerlingen tussen 7,5 en 10,5 jaar oud. Om deze reden is er in dit onderzoek voor gekozen de leerlijnen enkel op basis van de leeftijden van de kinderen samen te stellen. Vervolgens zijn zogenoemde benchmarks voortgevloeid uit de gemiddelde opbrengsten van elke leeftijdsgroep op de verschillende taalvaardigheden.

De benchmarks die in deze studie ontwikkeld zijn, geven een beschrijving weer van mogelijke streefdoelen op taalgebied voor eerstejaars nieuwkomers in het primair onderwijs. De doelen uit de praktijk lijken in vergelijking tot de benchmarks voornamelijk op het gebied van woordenschat niet ambitieus genoeg te zijn. Als gevolg van de relatief kleine steekproef, wordt het sterk aangeraden de benchmarks met de nodige voorzichtigheid te interpreteren. Vervolgonderzoek is noodzakelijk voor het verkrijgen van een consistenter beeld betreffende het academisch functioneren van deze doelgroep.