van klanken naar lezen
Geletterdheid en vloeiend lezen met nieuwkomers. Hoe pak jij dat aan?
Op deze pagina inspiratie, informatie en materialen.
Technisch lezen
Leren lezen is de belangrijkste vaardigheid die op school wordt geleerd. Vloeiend en met begrip lezen begint bij het leren van de relatie tussen klanken en letters. Correcte uitspraak van de klanken is een groot aandachtspunt bij nieuwkomers. Wanneer leerlingen de elementaire leesvaardigheden onder de knie hebben, blijkt hun leesvaardigheid en leesmotivatie vooral gebaat te zijn bij het lezen van en luisteren naar aansprekende kinderboeken. (bron: SLO)
Beginsituatie vaststellen
Ga bij de leerling na:
- heeft de leerling al kennis van lezen (kan lezen in eigen taal, bekend met latijns schrift, klank-teken koppeling)?
- welke doelen beheerst de leerling al door eerder onderwijs?
- Indien de leerling al kan lezen, in welk schrift kan de leerling lezen?
Er zijn verschillende toetsen om de beginsituatie van de nieuwkomer in kaart te brengen. De Bazaltgroep heeft in de folder ‘Taal en Teken’ de stappen om het niveau van geletterdheid vast te stellen duidelijk uitgewerkt.
Bekijk Taal en TekenLeerlijn technisch lezen
Wil je weten welke doelen je stelt voor technisch lezen? Kijk dan op de onderstaande pagina’s:
Lesmaterialen
Bekend met Kiene Klanken? De handleidingen voor nieuwkomers gezien bij Lijn 3, Veilig Leren Lezen Kim versie of Actief Leren Lezen? Op zoek naar de boekjes van ‘lezen doe je overal’? Deze en andere materialen zijn te vinden in de lesmaterialen database, kijk snel.
Vakliteratuur
Wil je meer achtergrondinformatie over het vakgebied vloeiend lezen? Want hoe pak je de alfabetiseringsfase aan bij nieuwkomers? Wat is voorwaardelijk? Stel dat de leerling in zijn eigen schrift al kan lezen of stel dat hij dat niet kan? Waar moet je rekening mee houden? In een artikel geschreven door ‘Centrum Taal en Onderwijs’ geeft antwoorden hierop.
Uitgelicht
Klank en letter
Klank & Letter bestaat uit 145 kaarten met klanken (in roze) en letters (zwart). De kaarten bieden een visuele ondersteuning bij klankonderwijs, leren lezen en spelling.
Handleidingen bij aanvankelijk leesmethoden
Josée Coenen heeft bij de meeste gebruikte reguliere aanvankelijk leesmethode, lijn 3 / actief leren lezen / VLL Kim, een handleiding geschreven. In deze handleiding staat uitgewerkt hoe je met nieuwkomer deze methode kan inzetten. Aandacht voor auditief maar ook voor verwijswoorden en betekenis van een woord.
Kiene klanken
Met dit materiaal kunnen leerlingen zelfstandig aan de slag. Ze horen de klanken, kunnen woorden maken.
Wat als het niet lukt?
Connect is een interventieprogramma voor probleemlezers. Het bestaat uit drie delen die alle drie bedoeld zijn voor zeer frequente interventie (minimaal drie keer per week gedurende minimaal 20 minuten), individueel of in een kleine groep.
Lezen in je eigen taal
Heerlijk, en ook belangrijk, om te blijven lezen in je eigen taal. Waar schaf je boeken aan in talen die de leerlingen beheersen?
Moedint2
Waarom zijn de i-e-u voor leerlingen uit Eritrea moeilijk uit te spreken? Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen Nederlands en andere talen? Taalkundigen van Universiteit Utrecht hebben Moedint2 ontwikkeld.
Artikel over de app Naar Moedint2Klankonderwijs
Om nieuwkomers de Nederlandse taal succesvol te onderwijzen is het voor leraren noodzakelijk achtergrondkennis te
hebben van klankonderwijs. In deze brochure delen NT2-experts enkele achtergronden en tips hierover.
Niet racen, bij het lezen
Op de LOWAN studiedag 2023 gaf Luc Koning een sessie over redzaamheidslezen met nieuwkomers. Luc Koning pleit voor ‘niet racen bij het lezen, maar rustig lezen wat er staat’.
Klassenmanagement
Voorbeeld uit de praktijk
De leerlingen van groep 1/2 van kindcentrum Bamboe in Den Haag hebben Nederlands vaak niet als moedertaal en komen daardoor al met een taalachterstand op school. In deze video vertelt hun leerkracht Chantal Koetsier over lesmethode Zien is snappen die zij gebruikt om de Nederlandse klanken aan te leren.
15 pagina's vol met werkvormen
Een werkboekje vol met oefeningen om woorden, zinnen maar ook letters te oefenen. Leuk om tussendoor met je groep te doen, het is een mooie manier om het technisch lezen op verschillende manieren in te oefenen.
Tutorlezen
Meerdere korte momenten in de week hardop lezen in duo’s. Er zijn een aantal vormen van tutorlezen: zinsniveau, tekstniveau en tekstniveau met inhoud. Inzetten op tekstniveau:
Op tekstniveau. De tutor leest als eerste de tekst hardop en de tutee leest hardop of in stilte mee, waarna de tutee zelf de tekst hardop leest.
Organisatie klankenles
Op de LOWAN studiedag 2023 nam Leonie de Heer ons mee in de wereld van ‘klankenonderwijs’. In deze presentatie deelt ze de opzet van een klanken-les. Deze les duurt 10 minuten.
Naast het lesvoorbeeld deelt Leonie ook voorbeelden van hoe de leerlingen de klanken kunnen herhalen. Voorbeelden zijn: klanktafel, klankversje, contrasten horen, klankmuur etc..
Integreren klankenles in woordenschatles?
Nee.
Dat leerlingen de mondelinge Nederlandse taal goed moeten leren, klopt. Maar het klankonderwijs en mondelinge taal onderwijs hoeft niet gekoppeld gegeven te worden. Beide sporen lopen een eigen tempo. Het kan dus zijn dat een leerling de klanken beheerst, vlot een tekst kan lezen maar bezig is in de beginnersgroep van je mondelinge taal les. Wel is het goed om een taalrijke context te hebben, dus verbinding tussen beide is zeker goed.
Na het eerste jaar
Hoe maak je sprongen door de stof?
Werkt de leerling nog niet op hetzelfde niveau als zijn leeftijdsgenoten? Tijd voor actie. Stel de beginsituatie vast en maak een doel voor het komende jaar. Bepaal aan de hand van de leerlijn technisch lezen tussendoelen, kijk kritisch naar je aanbod en observeer regelmatig welke vaardigheden de leerling wel/niet beheerst. Vaardigheid beheerst? Maak een sprong door de leerstof! Let op: correcte uitspraak van klanken blijft belangrijk
De basis zit er in, en nu?
Erna van Koeven en Anneke Smits zijn de auteurs van het boek ‘Rijke taal’. Zij pleiten voor duurzaam, betekenisvol taal- en leesonderwijs. Zij stimuleren het creëren van rijke contexten, kiezen van rijke teksten en vormgeven van actief denken over taal en interessante onderwerpen. In dit boek staan vele praktische handvaten om meteen mee aan de slag te gaan.
Ruimte voor nieuwe talenten
Meer dan ooit merken we dat de wereld in beweging is. Kinderen van overal komen de school binnen, brengen nieuwe ervaringen, gewoonten en talen mee. Leerkrachten, intern begeleiders en taalcoördinatoren staan voor nieuwe uitdagingen: welke methode is passend, hoe zorg ik voor een goed leerklimaat en bied ik alle leerlingen precies de juiste ondersteuning? In deze informatieve praktische handreiking wordt er meegedacht rondom vele keuzes waar je als school voor staat rondom onderwijs geven aan nieuwkomers.
Ruimte voor nieuwe talenten