Voor het nieuwkomersonderwijs
Geletterdheid
Geletterdheid wil zeggen: het kunnen lezen en schrijven. Het begrip geletterdheid wordt op verschillende manieren gebruikt. Een gangbaar onderscheid is:
- Ontluikende geletterdheid. Dit is het eerste begin waarin geschreven taal een rol gaat spelen in het leven van een kind. Hierbij gaat het om kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar.
- Beginnende geletterdheid. Dit is het groeiende inzicht in de functies van geschreven taal, inzicht in het alfabetisch schrift en het verband tussen gesproken en geschreven taal. Een kind in deze fase leert eenvoudige woorden te verklanken, betekenis te verlenen aan geschreven taal en om woordjes te schrijven. Hierbij gaat het om kinderen in groep 1, 2 en 3.
- Gevorderde geletterdheid. In deze fase kunnen kinderen steeds sneller woorden herkennen en betekenis toekennen aan geschreven taal. In deze fase ontwikkelt ook het werken met teksten en het omzetten van gedachten en ideeën in geschreven taal. Hierbij gaat het om kinderen in groep 4 tot en met 8.
- Functionele geletterdheid. Aan het einde van de basisschool behoort een kind functioneel geletterd te zijn. Dat wil zeggen dat hij/zij in staat is om geschreven taal te lezen en schrijven in situaties in het maatschappelijk leven. Denk hierbij aan het lezen van een handleiding.” (Bron: Wij-leren.nl)
-
Hoe gebruik ik de ontwikkellijn geletterdheid?
De ontwikkellijn geletterdheid is onderverdeeld in 7 subcategorieën: luisteren, klanken, klankstukken, kennismaken met rijmen, woorden en zinnen, oriëntatie op verhaal en tekst, relatie en functie van geschreven en gesproken taal. De beschreven ontwikkeldoelen geletterdheid sluiten aan bij de aanbodsdoelen van de LOWAN-leerlijnen 3-8 domein technisch lezen en begrijpend lezen. Nieuwkomerskleuters kunnen zich in verschillende mate in de verschillende subcategorieën ontwikkelen dus in sommige categorieën is de ontwikkeling soms meer zichtbaar dan in een andere categorie. Hierop is de moedertaal en de ontwikkeling in de moedertaal van invloed.
-
Waarom zijn de doelen verdeeld in voorwaardelijke, minimale, streefdoelen en extra streefdoelen?
De ontwikkellijnen kleuters en de leerlijnen 3-8 zijn verdeeld in voorwaardelijke doelen, minimale doelen, streefdoelen en extra streefdoelen. Deze verdeling is ondersteunend bij het hebben van hoge en realiseerbare verwachtingen van nieuwkomersleerlingen. En om ervoor te zorgen dat de nieuwkomerskleuter zo snel en zo goed mogelijk kan aansluiten bij leeftijdsgenoten. Daarnaast biedt het ondersteuning bij het bepalen van het doorstroomniveau per ontwikkellijn. De ontwikkellijnen met daar bijhorende doelen zijn ontwikkeld voor alle eerstejaars nieuwkomers, van ongeschoold tot geschoold.
De voorwaardelijke doelen zijn de doelen die voorwaardelijk zijn om de minimale en streefdoelen te kunnen behalen en vormen de basis.
De minimale doelen zijn de doelen die alle nieuwkomerskleuters in het eerste jaar dat zij onderwijs in Nederland volgen ten minste moeten behalen. Lukt dit niet dan is het erg belangrijk om extra na te gaan welke onderwijsbehoeften de nieuwkomerskleuter heeft en waarom deze leerling zich minder snel ontwikkelt m.b.t. desbetreffend vakgebied/domein.
De streefdoelen alle kleuters zijn de doelen die voor alle nieuwkomerskleuters in het eerste jaar dat zij onderwijs in Nederlands volgen worden nagestreefd. Deze doelen zijn daarmee de richtlijn van wat er na één jaar onderwijs kan worden verwacht.
De extra streefdoelen zijn de doelen voor de kleuters die meer aankunnen.
-
Hoe kun je leren door middel van spel? (impliciet leren)
Impliciet leren is gelegenheid bieden doelen te bereiken die opgesloten liggen in een gecreëerde situatie. Deze doelen liggen doorgaans besloten in spel en in imitatie van de werkelijkheid (bijvoorbeeld in hoeken).
Marleen Legebeet inspireert in dit artikel de leerkracht. Soms ziet ze in de praktijk hoeken waarin leerlingen niet tot spelen komen. In dit artikel komt ze met tips hoe je dit kan veranderen.
Spelen in uitdagende hoeken – LOWAN -
Welke wetenschappelijke basis ligt er onder de LOWAN ontwikkellijnen?
De ontwikkellijnen zijn ontwikkeld door teamleden vanuit de praktijk met ondersteuning van Saskia Versloot van de IJsselgroep.
Bekijk de literatuurlijst van de Ontwikkellijnen nieuwkomers kleuters taal
Werken met de ontwikkellijnen
-
Stap 1: Beginsituatie en doelen bepalen
De beginsituatie brengen we in beeld door oudergesprekken en observaties van de nieuwkomers kleuter. Hierbij neem je de kennis, vaardigheden en ervaring die de kleuter in de thuistaal heeft mee.
Bepaal welke ontwikkelingsdoelen van toepassing zijn voor de kleuter. Bepaal hoe je deze wilt integreren binnen het onderwerp/thema waarmee de kleutergroep aan het werk gaat. Hierbij is het belangrijk om te differentiëren. Maak een bewuste keuze uit de voorwaardelijke doelen, minimumdoelen, streefdoelen en de extra streefdoelen, passend bij de beginsituatie van de leerling.
-
Stap 2: Onderwijsaanbod afstemmen en uitvoeren
Op basis van de gekozen ontwikkeldoelen bepaal je het onderwijsaanbod. Je maakt keuzes op welke manier je de doelen wilt bedienen. Sommige doelen vragen om een meer expliciete benadering, terwijl andere doelen beter door het creëren van een rijke speelleeromgeving/impliciet aanbod aan bod kunnen komen. In alle gevallen is het belangrijk dat het aanbod betekenisvol is voor de leerling. Daarbij kun je gebruik maken van diverse bronnen, middelen en materialen.
Zorg ervoor dat het aanbod zo is dat de leerling succeservaringen opdoet en tegelijkertijd wordt uitgedaagd. Het doel is dat je de leerling stimuleert sprongen te maken in zijn/haar ontwikkeling om aan te kunnen sluiten bij zijn/haar leeftijdsgenootjes.
-
Stap 3: Monitoren
Door observaties wordt de ontwikkeling van de kleuter nauwlettend gevolgd. Geef aan welke ontwikkeling de kleuter heeft laten zien tijdens de verschillende observatiemomenten. Monitor hierbij of het gaat om de voorwaardelijke, minimum-, streef- of extra streefdoelen en in het tempo waarin de leerling zich ontwikkelt in deze ontwikkeldoelen.
-
Stap 4: Evalueren en bijstellen
Na elke periode wordt gekeken in hoeverre de kleuter zich heeft ontwikkeld in verhouding tot de gekozen ontwikkeldoelen. Wat lukt de kleuter daarbij al wel en waar moet er tijdens het volgende periode (extra) aandacht voor zijn?
Na de evaluatie maak je keuzes welke ontwikkeldoelen herhaald moeten worden en welke nieuwe ontwikkeldoelen je gaat oppakken in de volgende periode (stap 1).
De ontwikkellijnen
